O'roqsimon hujayrali anemiya
O’roqsimon hujayrali anemiya – bu irsiy qon kasalligi. Ushbu kasallikdan aziyat chekadigan odamlarda kislorodni butun tanada olib yura oladigan etarli darajada sog’lom qizil qon tanachalari mavjud emas. Qizil qon hujayralari egiluvchan va disk shaklida. Odatda, ular qon tomirlari bo’ylab osongina harakat qilishlari mumkin. Biroq, o’roqsimon hujayrali anemiyada qizil qon tanachalari o’roq yoki yarim oy shakliga ega bo’ladi. Hujayralar yopishqoq va qattiq bo’ladi. Oxir-oqibat, ular kichik qon tomirlari orqali o’ta olmaydi. Bu tanangizning turli qismlariga kislorod va qon oqimini bloklaydi yoki sekinlashtiradi.
O’roqsimon hujayrali anemiya autosomal retsessiv kasallik bo’lib, agar siz ushbu kasallikdan aziyat cheksangiz, sizda genlarning ikki nusxasi bo’ladi. Qon tomirlarida tutilgan hujayralar to’qimalarga zarar etkazishi va og’riqqa olib kelishi mumkin. Siz kasallikni faqat oilangizdan meros qilib olishingiz mumkin va siz tug’ilish orqali kasallikka ega bo’lasiz. Siz tashqi omillar tufayli kasallikni keyinchalik hayotda yutib bo’lmaydi. Kasallikning boshqa nomlari gemoglobin S kasalligi, o’roqsimon hujayrali kasalliklar, HbS kasalligi va o’roqsimon hujayrali kasallikdir.
O'roqsimon hujayrali anemiya turlari
Gemoglobin qizil qon hujayralarida kislorodni olib yuradi. Genlardagi turli mutatsiyalar o’roqsimon hujayrali anemiyaning to’rt xil turini keltirib chiqaradi.
- Gemoglobin SS kasalligi: O’roqsimon hujayrali anemiyaning eng keng tarqalgan turi hisoblanadi, agar siz gemoglobin S genining nusxalarini otangiz va onangizdan meros qilib olsangiz paydo bo’ladi. Bu Hb SS ning shakllanishiga olib keladi. Bu SCDning eng og’ir turi bo’lib, siz simptomlarni yuqori tezlikda boshdan kechirishingiz mumkin.
- Gemoglobin SC kasalligi: kamqonlikning kamroq og’ir turi sifatida u SCD ning ikkinchi eng keng tarqalgan shaklidir. Agar siz ota-onangizdan biridan Hb C genini va boshqa ota-onangizdan HbS genini meros qilib olsangiz, siz ushbu turdan aziyat chekasiz.
- Gemoglobin SB+ (Beta) Talassemiya: Bu beta-globin genini ishlab chiqarishga ta’sir qiladi. Beta oqsilining kam ishlab chiqarilishi bilan qizil qon hujayralari hajmi kamayadi. Agar siz Hb S genini meros qilib olsangiz, gemoglobin S beta talassemiyasidan aziyat chekasiz.
- Gemoglobin SB 0 (Beta-nol) Talassemiya: Bu beta-globin genini o’z ichiga olgan o’roqsimon hujayrali anemiyaning yana bir turi. Agar siz ushbu kasallikdan aziyat cheksangiz, ba’zi og’ir alomatlarga duch kelishingiz mumkin.
O'roqsimon hujayrali anemiyaning sabablari
11-xromosomada mavjud bo’lgan gemoglobin-beta genidagi nuqson o’roqsimon hujayra kasalligini keltirib chiqaradi. Qusur tufayli anormal gemoglobin hosil bo’ladi. Agar ikkala ota-onangiz ham sizga g’ayritabiiy gemoglobin genini o’tkazsa, sizda kasallik bo’ladi. Agar sizda faqat bitta nuqsonli gemoglobin-beta gen bo’lsa, siz buzilishning tashuvchisisiz. Siz o’roqsimon hujayrali anemiya belgilarini boshdan kechirmaysiz, lekin agar sizning eringiz yoki xotiningiz ham bu belgining tashuvchisi bo’lsa, kasallikni bolalaringizga yuqtirishingiz mumkin.
O'roqsimon hujayrali anemiya belgilari
O’roqsimon hujayrali anemiyaning birinchi belgilari bola 5 oylik bo’lganda paydo bo’ladi. SCD belgilariga quyidagilar kiradi:
Anemiya – O’roqsimon hujayralar osongina parchalanib, o’lib ketganda, sizda juda kam qizil qon tanachalari bo’ladi. Qizil qon hujayralari o’limidan oldin odatda 120 kun yashasa, o’roqsimon hujayralar deyarli 20 kun yashamaydi. Bu anemiya yoki qizil qon tanachalarining etishmasligiga olib keladi. Shu sababli, tanangiz etarli kislorod olmaydi va charchoqni keltirib chiqaradi.
Og’riq – O’roqsimon hujayralar qon tomirlari orqali qon oqimiga to’sqinlik qilganda epizodik og’riqni boshdan kechirasiz. Og’riqning intensivligi har xil bo’ladi va ba’zida bir necha hafta davom etishi mumkin.
Shishish – o’roqsimon hujayralar tanangizning turli qismlariga qon oqimini to’sib qo’yadi va shish paydo bo’lishiga olib keladi.
INFEKTSION – o’roqsimon hujayralar taloqqa zarar yetkazganda, sizda infektsiya xavfi yuqori bo’lishi mumkin.
Kechiktirilgan o’sish – tanangiz qizil qon tanachalaridan o’sish uchun zarur bo’lgan ozuqa va kislorodni oladi. O’roqsimon hujayralar tanangizning o’sishini sekinlashtiradi.
Ko’rish bilan bog’liq muammolar – o’roqsimon hujayralar ko’zlaringizni qon bilan ta’minlaydigan qon tomirlariga yopishib qolishi mumkin. Bu ko’zning vizual tasvirlarni ishlab chiqaradigan qismiga – to’r pardaga zarar etkazishi mumkin. Oxir-oqibat, siz ko’rish muammolaridan aziyat chekasiz.
O'roqsimon hujayrali anemiya diagnostikasi
Shifokoringiz tanangizdagi nuqsonli gemoglobinni tekshirish uchun sizdan qon testlarini o’tkazishingizni so’raydi. Shifokor sizdan qon tomir ehtimolini istisno qilish uchun maxsus ultratovush tekshiruvidan o’tishni so’rashi mumkin. Siz tug’ilmagan chaqalog’ingizning kasallikdan azob chekayotganini yoki yo’qligini amniotik suyuqlikni tekshirish orqali tekshirishingiz mumkin. Shifokor, shuningdek, tashxisni tasdiqlash uchun sizdan Hb elektroforezini o’tkazishingizni so’rashi mumkin.
O'roqsimon hujayrali anemiyani davolash usullari
Dori-darmonlar
Gidroksiureya kasalxonaga yotqizish yoki qon quyish ehtiyojini kamaytiradi. L-glutamin epizodik og’riqlar chastotasini kamaytiradi. Giyohvand moddalar og’riq epizodlari paytida og’riqni engillashtiradi.
Infektsiyalarning oldini olish
Farzandlaringiz 5 yoshga to’lgunga qadar penitsillin olishlari kerak. Bu o’limga olib kelishi mumkin bo’lgan infektsiyalarning oldini oladi.
Qon quyish
Qon quyish asoratlarni yanada kamaytirish uchun qoningizdagi qizil qon hujayralarini ko’paytiradi.
Ildiz hujayra transplantatsiyasi
Bu SCD tufayli zararlangan suyak iligini almashtirishni o’z ichiga oladi. Donor almashtirish uchun sog’lom suyak iligini beradi.
Sog'lom ovqatlanish
Sabzavotlar, mevalar va to’liq donlardan iborat sog’lom ovqatlanish ko’p yordam berishi mumkin. Shifokoringiz sizga foliy kislotasi qo’shimchalarini ham buyurishi mumkin.
Haddan tashqari haroratdan saqlanish
Haddan tashqari harorat epizodik og’riqlar xavfini oshiradi. Shuning uchun siz ulardan qochishga harakat qilishingiz kerak.
Gapirmoqda
Do’stlaringiz yoki oilangizdan dardingizni baham ko’rishingiz mumkin bo’lgan odamni toping. Shuningdek, shifokoringizdan sizga yordam guruhini tavsiya etishini so’rashingiz mumkin.
Ko'proq o'rganish
To’g’ri qaror qabul qilish uchun kasallik haqida ko’proq ma’lumot to’plang.