Buqoq
Buqoq – bu qalqonsimon bezning anormal darajada kattalashishi bilan bog’liq holat. Sizning qalqonsimon bezingiz kapalak shaklidagi bez bo’lib, bo’yinning pastki qismida Odam Atoning olmasi ostida joylashgan. Buqoq odatda og’riqsizdir, lekin agar u juda katta bo’lsa, yutish yoki nafas olish qiyinlashishi mumkin.
Umuman olganda, yod etishmasligi guatrning eng keng tarqalgan sababidir. Qo’shma Shtatlar kabi yodlangan tuzdan foydalanish juda keng tarqalgan joylarda bo’qoq, asosan, qalqonsimon bez gormonlarining ortiqcha yoki kam ishlab chiqarilishidan kelib chiqadi.
Davolash guatrning o’lchamiga, belgilariga va sababiga qarab farq qilishi mumkin. Kichkina bo’qoqlar sezilmaydi va muammo tug’dirmaydi, ular odatda davolanishga muhtoj emas.
Semptomlar
Buqoqning asosiy belgisi, odatda, bo’yinning sezilarli shishishi. Qalqonsimon bezingizda tugunlar bo’lsa, ularning o’lchamlari juda kichikdan juda kattagacha bo’lishi mumkin. Tugunlarning mavjudligi ham shish paydo bo’lishini kuchaytirishi mumkin.
Ba’zi boshqa alomatlar quyidagilarni o’z ichiga oladi:
- Yutish yoki nafas olishda qiyinchilik
- Yutalish
- Qo’lingizni boshingizdan yuqoriga ko’targaningizda bosh aylanishi
- Ovozingizda xirillash
Sabablari & xavf omillari
Buqoqning eng keng tarqalgan sababi yod tanqisligidir. Yod qalqonsimon bezga qalqonsimon bez gormonlarini ishlab chiqarishga yordam berish uchun muhimdir. Agar sizda yod etarli bo’lmasa, qalqonsimon bez qalqonsimon bez gormonini ishlab chiqarish uchun ko’proq ishlashi kerak, bu esa bezning kattalashishiga olib kelishi mumkin.
Bundan tashqari, bir nechta boshqa sabablar bo’lishi mumkin:
Graves kasalligi – Graves kasalligi sizning qalqonsimon bezingiz odatdagidan ko’proq qalqonsimon gormon ishlab chiqarganda yuzaga keladigan holat. Bu gipertiroidizm deb ham ataladi. Gormonlarning ortiqcha ishlab chiqarilishi qalqonsimon bezning hajmini oshirishi mumkin.
Yallig’lanish – Ba’zi odamlar qalqonsimon bezning yallig’lanishi bo’lgan tiroiditni rivojlantiradi, bu esa bo’qoq paydo bo’lishiga olib keladi.
Hashimoto tiroiditi – Hashimoto tiroiditi qalqonsimon bezning etarli darajada qalqonsimon gormon ishlab chiqara olmasligiga olib keladigan holat. Bu hipotiroidizmga olib keladi. Qalqonsimon gormonning pastligi gipofiz bezining ko’proq qalqonsimon stimulyator gormonini yaratishiga olib kelishi mumkin, bu esa qalqonsimon bezning kengayishiga olib kelishi mumkin.
Nodullar – qalqonsimon bezda qattiq yoki suyuqlik o’z ichiga olgan kistalar paydo bo’lishi mumkin, bu esa shishishiga olib keladi. Ushbu tugunlar odatda saratonsizdir.
Qalqonsimon bez saratoni – Saraton qalqonsimon bezga ta’sir qilishi mumkin, bu esa bezning bir tomonida shish paydo bo’lishiga olib keladi. Biroq, qalqonsimon bez saratoni yaxshi tugunlarning shakllanishi kabi keng tarqalgan emas.
Homiladorlik – Ba’zida homiladorlik qalqonsimon bezning kattalashishiga olib kelishi mumkin.
Agar sizda buqoq bilan kasallanish ehtimoli ko’proq, agar:
Qalqonsimon bez saratoni, tugunlar va qalqonsimon bezga ta’sir qiladigan har qanday muammolarning oila tarixiga ega bo’ling.
Tanangizdagi yod miqdorini kamaytiradigan kasallik mavjud.
Ratsioningizda etarli miqdorda yod olmang.
Ayolmi – Ayollar odatda erkaklarnikiga qaraganda bu holat uchun yuqori xavfga ega.
40 yoshdan oshganlar – Qarish qalqonsimon bezning sog’lig’iga ham ta’sir qilishi mumkin.
Homiladormi yoki menopauzani boshdan kechirayotganmisiz – bu xavf omillarini tushunish oson emas, ammo homiladorlik va menopauza qalqonsimon bezdagi muammolarni keltirib chiqarishi mumkin.
Bo’yin yoki ko’krak mintaqasida radiatsiya terapiyasidan o’tgan. Radiatsiya qalqonsimon bezning ishlashini o’zgartirishi mumkin.
Buqoqning turlari
Qalqonsimon bezning shishishiga olib kelishi mumkin bo’lgan juda ko’p narsa borligi sababli, buqoqning bir nechta turlari mavjud. Ulardan ba’zilari quyidagilarni o’z ichiga oladi:
- Oddiy guatr – qalqonsimon bez etarli darajada gormonlar ishlab chiqara olmaganida paydo bo’ladi. Buning o’rnini qoplash uchun sizning qalqonsimon bezingiz kattalashishi mumkin.
- Endemik guatr – kolloid bo’qoq deb ham ataladi, bu sizning dietangizda yod etishmasligidan kelib chiqadi. Qalqonsimon bez o’z gormonlarini yaratish uchun yoddan foydalanadi. Yod osh tuziga qo’shilgan mamlakatlarda kamroq odamlarda bu turdagi bo’qoq paydo bo’ladi.
- Ko’p tugunli guatrlar – bu qalqonsimon bezda tugunlar deb ataladigan bo’laklar o’sishi bilan yuzaga keladi.
- Sporadik yoki toksik bo’lmagan buqoqlar – bu turdagi bo’qoqlarning odatda ma’lum sabablari yo’q. Ba’zi dorilar yoki tibbiy sharoitlar ularni qo’zg’atishi mumkin.
Buqoq gipertiroidizm bilan bog’liq bo’lsa, u toksik deb ta’riflanadi. Bu sizning qalqonsimon bezingiz juda ko’p tiroid gormoni ishlab chiqarishini anglatadi. Toksik bo’lmagan bo’qoq gipertiroidizm yoki hipotiroidizmga olib kelmaydi.
Tashxis
Sizning shifokoringiz oddiygina bo’yningizni his qilish orqali, shuningdek, muntazam fizik tekshiruv paytida yutib yuborgan holda, qalqonsimon bezning kattalashganini aniqlashi mumkin. Ba’zi hollarda shifokoringiz nodullar mavjudligini ham sezishi mumkin.
Goiter diagnostikasi quyidagilarni o’z ichiga olishi mumkin:
Gormon testi
Qon testlari qalqonsimon bez va gipofiz bezlari tomonidan ishlab chiqarilgan gormonlar sonini aniqlashga yordam beradi. Ammo, agar sizning qalqonsimon bezingiz kam faol bo’lsa, qalqonsimon bez gormoni darajasi past bo’ladi.
Antikor testi
Buqoqning ba’zi sabablari g’ayritabiiy antikorlarni ishlab chiqarishni o’z ichiga olishi mumkin. Qon testi ushbu antikorlarning mavjudligini tasdiqlashga yordam beradi.
Ultratovush tekshiruvi
Ushbu usulda bo’yningizga o’tkazgich deb nomlanuvchi tayoqchaga o’xshash qurilma ushlab turiladi. Ovoz to’lqinlari sizning bo’yiningiz va orqangizdan o’tib, kompyuter ekranida tasvirlarni hosil qiladi. Ushbu tasvirlar qalqonsimon bez hajmini va unda shifokor sezmagan tugunlar mavjudligini aniqlashga qodir.
Qalqonsimon bezni tekshirish
Bu usulda tirsakning ichki qismidagi venaga radioaktiv izotop yuboriladi. Stol ustida boshingizni orqaga cho’zgan holda yotganingizda, maxsus kamera qalqonsimon bezning tasvirini kompyuter ekranida yaratishga qodir.
Jarayon uchun talab qilinadigan vaqt, odatda, izotopning qalqonsimon bezga yetib borishiga qancha vaqt ketishiga qarab farq qiladi. Qalqonsimon bezni skanerlash qalqonsimon bezning tabiati va hajmi haqida ma’lumot berishga qodir, ammo ular ultratovush tekshiruvlariga qaraganda ko’proq invaziv, ko’p vaqt talab qiladi va qimmatroqdir.
Biopsiya
Biopsiya paytida, ultratovush tekshiruvi uchun laboratoriyaga yuboriladigan to’qima yoki suyuqlik namunasini olish uchun qalqonsimon bezga igna yo’naltirish uchun ishlatiladi.
Davolash
Buzoq paydo bo’lishining sababiga va uning qanchalik jiddiyligiga qarab, shifokoringiz quyidagi davolash usullarini taklif qilishi mumkin:
Dori-darmonlar
Agar siz hipotiroidizm bilan og’rigan bo’lsangiz, shifokoringiz qalqonsimon gormonlarni almashtiradigan dori-darmonlarni buyurishi mumkin. Yallig’lanish natijasida kelib chiqqan bo’qoq uchun siz aspirin yoki kortikosteroidlarni qabul qilishingiz mumkin.
Jarrohlik
Jarrohlik sizning jarrohingiz qalqonsimon bezning to’liq yoki bir qismini olib tashlashni o’z ichiga oladi. Keyinchalik, siz butun umringiz uchun qalqonsimon gormonlar dori-darmonlarini qabul qilishingiz kerak bo’lishi mumkin.
Radioaktiv yod
Haddan tashqari faol qalqonsimon bezni davolash uchun siz buni tabletkada olishingiz mumkin. Bu qalqonsimon bezning qisqarishi uchun hujayralarni o’ldirishga yordam beradi. Shu vaqtdan boshlab, ehtimol siz gormon preparatlarini qabul qilishni davom ettirishingiz kerak bo’ladi.
Murakkabliklar
Hech qanday jismoniy yoki kosmetik muammolarni keltirib chiqarmaydigan kichik bo’qoqlar tashvish tug’dirmasa ham, katta bo’qoqlar nafas olish yoki yutishda qiyinchilik kabi ko’plab asoratlarni keltirib chiqarishi mumkin.
Hipotiroidizm yoki gipertiroidizm kabi boshqa sharoitlardan kelib chiqadigan bo’qoqlar charchoq va vazn ortishidan kutilmagan vazn yo’qotish, asabiylashish va uxlash bilan bog’liq muammolar kabi bir qator alomatlar bilan bog’liq bo’lishi mumkin.