Kraniosinostoz
Kraniosinostoz – tug’ma nuqson bo’lib, chaqaloqning bosh suyagi suyaklari orasidagi bir yoki bir nechta tolali bo’g’inlar chaqaloqning miyasi to’liq shakllanmasdan oldin muddatidan oldin yopiladi. Miya o’sishi davom etar ekan, bosh noto’g’ri ko’rinishga ega bo’ladi.
Go’daklik davrida tikuvlar odatda moslashuvchan bo’lib qoladi, bu esa chaqaloqning miyasiga o’sish uchun vaqt beradi. Bosh suyagining old qismida tikuvlar boshning tepasida joylashgan katta yumshoq joyda uchrashadi. Old fontanel – bu chaqaloqning peshonasining orqasida sezilishi mumkin bo’lgan yumshoq joy. Keyingi eng kattasi orqada yoki orqada. Bosh suyagining har bir tomoni mayda fontaneldan iborat.
Kraniosinostoz odatda bitta kranial chokning erta qo’shilishini o’z ichiga oladi, lekin ba’zida u chaqaloqning bosh suyagidagi bir nechta tikuvlarni o’z ichiga olishi mumkin. Biroq, kamdan-kam hollarda, kraniosinostoz ma’lum bir genetik sindromdan kelib chiqishi mumkin.
Semptomlar
Kraniosinostoz odatda quyidagi belgilarga ega bo’lishi mumkin:
- Fontanelda g’ayrioddiy tuyg’u yoki chaqaloqning bosh suyagidagi yumshoq joy
- Bosh suyagida buzilgan shakl
- Qattiq tizma chok bo’ylab shakllanadi, bu kraniosinostozning turiga bog’liq bo’ladi
- Fontanelning erta yo’qolishi
- Tananing qolgan qismiga nisbatan boshning sekin o’sishi
Yangi tug’ilgan chaqaloqda hech qanday alomat yoki alomatlar bo’lmasligi mumkin, ammo bu holat hayotning birinchi oylarida sezilarli bo’lishi mumkin.
Pediatr chaqaloqning boshini o’lchashi va hayotning birinchi yilidagi har bir tashrifda ularning o’sishini kuzatishi mumkin. Bu bunday holatni aniqlash uchun amalga oshiriladi.
Sabablari & xavf omillari
Ko’pgina hollarda kraniosinostozning sabablari ma’lum emas. Biroq, ko’p hollarda, bu genetik kasalliklar bilan bog’liq.
Sindromik bo’lmagan kraniosinostoz: Bu kraniosinostozning eng keng tarqalgan turi ekanligi ma’lum, uning sababi hali noma’lum. Biroq, bu genlar va atrof-muhit omillarining kombinatsiyasi ekanligiga ishoniladi.
Sindromik kraniosinostoz: Bu bolaning bosh suyagi rivojlanishiga ta’sir qilishi mumkin bo’lgan Apert sindromi, Kruzon sindromi yoki Pfayfer sindromi kabi ba’zi genetik sindromlar tufayli yuzaga keladi. Odatda, bu sindromlar boshqa jismoniy xususiyatlarni, shuningdek, sog’liq muammolarini o’z ichiga oladi.
Tashxis
Ushbu holatni tashxislash uchun siz pediatrik neyroxirurg yoki plastik va rekonstruktiv jarrohlik bo’yicha mutaxassis kabi mutaxassislar tomonidan baholashni talab qilasiz. Quyidagi usullarni kiritish mumkin:
Jismoniy imtihon
Jismoniy tekshiruvda shifokoringiz chaqaloqning boshini tikuv tizmalari kabi anormalliklarni sezadi. U shuningdek, yuzning deformatsiyasini qidiradi.
Tasviriy tadqiqotlar
Bolaning bosh suyagining kompyuter tomografiyasi (KT) yoki magnit-rezonans tomografiyasi (MRI) choklarning birikkanligini aniqlashga yordam beradi. Birlashtirilgan choklarni ularning yo’qligi sababli aniqlash mumkin, chunki ular birlashgandan keyin ko’rinmaydi yoki tikuv chizig’ining qirrasi bilan. Bosh suyagi shaklini aniq o’lchash uchun lazerli skanerdan, shuningdek fotosuratlardan foydalanish mumkin.
Genetika tekshiruvi
Agar shifokoringiz kasallikning orqasida yotgan genetik sindromdan shubhalansa, u sindromni aniqlashga yordam berish uchun genetik tekshiruvni tavsiya qiladi.
Davolash
Kraniosinostozni davolashning eng keng tarqalgan usuli – bu hayotning birinchi yilida jarrohlik.
Jarrohlik bosh suyagining normal rivojlanishiga yordam beradi va miya rivojlanishi uchun joy ham beradi.
Jarrohliksiz shakl yanada g’ayrioddiy bo’lib qolishi mumkin va bu ko’plab asoratlarni keltirib chiqarishi mumkin.
Jarayon davomida kraniofasiyal jarroh va neyroxirurg odatda birgalikda ishlaydi.
An'anaviy jarrohlik
Kraniofasiyal jarroh – bu bosh va yuz jarrohligi, shuningdek jag’ jarrohligi bo’yicha ixtisoslashgan jarroh. Neyroxirurg – bu miya va asab tizimiga ixtisoslashgan jarroh.
Jarayon davomida umumiy behushlik qo’llaniladi, shuning uchun chaqaloq og’riqni his qilmaydi.
Neyroxirurg birinchi navbatda chaqaloqning bosh terisi bo’ylab kesma hosil qiladi va u bosh suyagining noto’g’ri bo’lgan joylarini olib tashlaydi.
Boshsuyagi-fasial jarroh bosh suyagining bu qismlarini isloh qiladi, so’ngra ularni yana boshga joylashtiradi. Keyin ular eriydigan tikuvlar yordamida teshikni tikadilar.
Bu jarayon bir necha soat davom etishi mumkin. Jarayondan keyin bola bir necha kun kasalxonada qolishi kerak. Yuzda shish paydo bo’lishiga qaramay, bu tashvishlanishning hojati yo’q.
Ba’zida qo’shimcha jarrohlik kerak bo’lishi mumkin, yuzni o’zgartirish yoki kraniosinostoz qayta paydo bo’lganda.
Jarayondan so’ng, shifokor bolaning bosh suyagi rivojlanishini nazorat qiladi.
Endoskopik jarrohlik
Ushbu variant an’anaviy jarrohlik bilan solishtirganda kamroq invazivdir. Ushbu protsedurada shifokor birinchi navbatda bosh terisida ikkita kichik kesma hosil qiladi. Keyin u endoskop yordamida tikuvlarni kesadi. Bu jarroh operatsiya davomida tananing ichki qismini tekshirish uchun foydalanishi mumkin bo’lgan moslashuvchan naycha.
Ushbu turdagi jarrohlik nafaqat tezroq, balki kamroq qon ketish va shish paydo bo’lishiga olib keladi. Biroq, u faqat ma’lum hollarda, eritilgan tikuvning joylashishiga qarab mos keladi.
Endoskopik jarrohlik suyaklari hali ham yumshoq bo’lgan chaqaloq uch oylik bo’lgunga qadar mos keladi.
Jarrohlikdan keyin bola hali ham kalıplama dubulg’asiga muhtoj bo’lishi mumkin, chunki u boshning mos shaklga o’sishiga yordam beradi.
Murakkabliklar
Agar davolanmasa, kraniosinostoz bir nechta asoratlarni keltirib chiqarishi mumkin, ular orasida quyidagilar mavjud:
- Doimiy bosh va yuz deformatsiyasi
- Ijtimoiy izolyatsiya va zaif o’zini o’zi qadrlash
Agar davolanmasa, intrakranial bosimning oshishi quyidagilarga olib kelishi mumkin:
- Rivojlanishdagi kechikishlar
- tutilishlar
- Kognitiv buzilish
- Ko’z harakatining buzilishi
- Hech qanday energiya yoki ishtiyoq yo’q
- Ko’rlik
- O’lim, kamdan-kam hollarda