Xolangiokarsinoma
O’t yo’llari saratoni deb ham ataladigan xolangiokarsinoma – bu organizmga yog’larni hazm qilishga yordam beradigan suyuq safroni olib yuruvchi ingichka naychalar yoki o’t yo’llarida hosil bo’ladigan saraton. O’t yo’llari jigarni o’t pufagi bilan, shuningdek, ingichka ichak bilan bog’laydi. Odatda kam uchraydigan bu holat, asosan, 50 yoshdan oshgan odamlarda uchraydi. Biroq, u hatto yoshlarda ham paydo bo’lishi mumkin.
Afsuski, xolangiokarsinoma davolash qiyin bo’lgan o’sma turlaridan biridir.
Turlari
Xolangiokarsinoma uchta asosiy turga bo’linadi:
Intrahepatik xolangiokarsinoma – bu tur jigar ichidagi o’t yo’llarining qismlarida uchraydi va jigar saratonining bir turi sifatida tasniflanishi mumkin.
Hilar xolangiokarsinomasi – bu jigar tashqarisida joylashgan o’t yo’llarida paydo bo’ladi. Ushbu turdagi perihilar xolangiokarsinoma deb ham ataladi.
Distal xolangiokarsinoma – bu turdagi o’t yo’lining ingichka ichakka eng yaqin bo’lgan qismida paydo bo’lishi mumkin.
Semptomlar
Ushbu holatning belgilari va alomatlari quyidagilarni o’z ichiga olishi mumkin:
Terining sarg’ayishi, shuningdek, ko’zning oq qismi, ya’ni sariqlik
Oq rangli najas
Charchoq
Qorin og’rig’i
Terining kuchli qichishi
Ko’zda tutilmagan vazn yo’qotish
Agar sizda doimiy charchoq, qorin og’rig’i, sariqlik yoki sizni bezovta qiladigan boshqa belgilar va alomatlar davom etsa, shifokoringizga murojaat qiling. U sizni ovqat hazm qilish kasalliklari bo’yicha mutaxassisga, ya’ni gastroenterologga yuborishi mumkin.
Sabablari & xavf omillari
Xolangiokarsinoma odatda o’t yo’llarining hujayralari DNKda o’zgarishlarni rivojlantirganda paydo bo’ladi. Sizning DNKingiz tanadagi har bir kimyoviy jarayon uchun ko’rsatmalar beradigan materialdir. DNK mutatsiyalari ko’rsatmalarni o’zgartirishi mumkin. Natijalardan biri shundaki, hujayralar nazoratsiz o’sishni boshlaydi va oxir-oqibat o’simtani, ya’ni saraton hujayralari massasini hosil qiladi.
Saratonga olib keladigan genetik mutatsiyaga nima sabab bo’lishi hali aniq emas.
Xolangiokarsinoma xavfini oshirishi mumkin bo’lgan ba’zi omillar:
Surunkali jigar kasalligi – Surunkali jigar kasalligi tarixi sabab bo’lishi mumkin bo’lgan jigar chandig’i ham xolangiokarsinoma xavfini oshiradi.
Birlamchi sklerozan xolangit – bu kasallik o’t yo’llarining qattiqlashishi va chandiqlanishiga olib kelishi mumkin.
Tug’ilganda o’t yo’llari bilan bog’liq muammolar – Xoledox kistasi bilan tug’ilgan, bu o’t yo’llarining kengayishi va tartibsizligiga olib kelishi mumkin bo’lgan odamlarda xolangiokarsinoma bilan kasallanish xavfi ortadi.
Jigar paraziti – Janubi-Sharqiy Osiyoning ba’zi hududlarida xolangiokarsinoma jigar tumovi infektsiyasi bilan bog’liq. Bu xom yoki kam pishirilgan baliq iste’mol qilinsa sodir bo’lishi mumkin.
Chekish – Chekish ham xolangiokarsinoma xavfini oshiradi.
Keksa yosh – Xolangiokarsinoma odatda 50 yoshdan oshgan kattalarda uchraydi.
Xolangiokarsinoma irsiy emas, ammo tadqiqotlarga ko’ra, xolangiokarsinoma bilan og’rigan odamning qon qarindoshlari umumiy populyatsiyaga nisbatan saraton rivojlanish xavfi yuqori bo’lishi mumkin. Biroq, bu kasallikdan aziyat chekadigan odamlarning ko’pchiligida kasallikning oilaviy tarixi yo’q.
Diagnostika
Agar shifokoringiz ushbu holatlardan shubhalansa, u sizga quyidagi testlardan birini yoki bir nechtasini topshirishni talab qiladi:
Jigar funktsiyasi testlari
Jigar funktsiyasini o’lchash uchun qon testlari shifokoringizga sizning belgilaringiz va alomatlaringizga aniq nima sabab bo’lganligi haqida ma’lum maslahatlar berishi mumkin.
O'simta markerini tekshirish
Qoningizda saraton antijeni darajasini tekshirish shifokoringizga tashxisingiz haqida ma’lum maslahatlar berishi mumkin.
Qoningizda antigenning yuqori darajasi sizda o’t yo’llari saratoni borligini anglatmaydi. Bu natija, shuningdek, o’t yo’llarining obstruktsiyasi yoki yallig’lanish kabi boshqa o’t yo’llari kasalliklarini ham ko’rsatishi mumkin.
Endoskopik retrograd xolangiopankreatografiya
Ushbu usul davomida kichik kamera bilan jihozlangan ingichka naycha tomoqqa va ovqat hazm qilish trakti orqali ingichka ichakka o’tkaziladi. Kamera o’t yo’llarining ingichka ichakka bog’langan joyini tekshirishga yordam beradi. Sizning shifokoringiz ushbu protseduradan o’t yo’llariga bo’yoq kiritish uchun ham foydalanishi mumkin, chunki bu ularni tasvirlash testlarida yaxshiroq ko’rsatishga yordam beradi.
Rasm sinovlari
Tasvirlash testlari shifokoringizga xolangiokarsinomani ko’rsatishi mumkin bo’lgan anormalliklarni tekshirish uchun ichki organlaringizni tekshirishga imkon beradi. Texnikalarga kompyuter tomografiyasi (KT), magnit-rezonans tomografiya (MRI) va magnit-rezonans xolangiopankreatografiya (MRCP) kiradi. MRCP bugungi kunda ERCP ga noinvaziv muqobil sifatida ko’proq qo’llaniladi. U 3D tasvirlarni ularni yaxshilash uchun bo’yoqqa ehtiyoj sezmasdan taklif qilishi mumkin.
Biopsiya
Biopsiya – bu mikroskop ostida tekshirish uchun to’qimalarning kichik namunasini olib tashlashni o’z ichiga olgan protsedura.
Agar sizning o’t yo’lingiz ingichka ichakka qo’shiladigan joyga yaqin joyda shubhali joy bo’lsa, shifokoringiz ERCP paytida biopsiya namunasini olishi mumkin. Agar shubhali joy jigarda yoki uning yonida joylashgan bo’lsa, shifokoringiz teri orqali zararlangan hududga uzun igna kiritish orqali to’qima namunasini olishi kerak. Bu nozik igna aspiratsiyasi sifatida ham tanilgan. U endoskopik ultratovush yoki kompyuter tomografiyasi kabi ko’rish testini ham qo’llashi mumkin, chunki u ignani hududga aniq yo’naltirishga yordam beradi.
Sizning shifokoringiz biopsiyani qanday o’tkazishni tanlashi, keyinchalik qaysi davolash usullari sizga taqdim etilishiga ta’sir qiladi. Misol uchun, agar shifokoringiz biopsiya o’tkazish uchun ingichka igna aspiratsiyasidan foydalansa, siz jigar transplantatsiyasini o’qib bo’lmaydi.
Xolangiokarsinomani davolash qiyin, shuning uchun siz shifokoringizdan ushbu holatni tashxislash tajribasi haqida so’rashdan tortinmasligingiz kerak. Agar shubhangiz bo’lsa, ikkinchi fikrni olishingiz mumkin.
Sizning shifokoringiz xolangiokarsinoma tashxisini tasdiqlaganidan so’ng, u saraton darajasini yoki bosqichini aniqlashga harakat qiladi. Bu odatda qo’shimcha tasvir sinovlarini o’z ichiga oladi. Saraton bosqichini bilish ham davolash usulini tanlashda yordam beradi.
Muolajalar
Xolangiokarsinoma yoki o’t yo’llari saratonini davolash quyidagi usullardan birini o’z ichiga olishi mumkin:
Jarrohlik
Ushbu usuldan foydalanib, shifokorlar o’zlari uchun imkon qadar ko’proq saratonni olib tashlashga harakat qilishadi. Juda kichik o’t yo’llari saratoni uchun shifokorlar o’t yo’lining bir qismini olib tashlashlari va kesilgan uchlarini birlashtirishlari kerak. O’t yo’llarining ilg’or saratoni uchun yaqin atrofdagi jigar to’qimalari, oshqozon osti bezi yoki limfa tugunlari ham olib tashlanishi kerak.
Kimyoterapiya
Kimyoterapiya saraton hujayralarini o’ldirish uchun dorilarni qo’llashni o’z ichiga oladi. Ba’zida kimyoterapiya jigar transplantatsiyasidan oldin ham qo’llanilishi mumkin. Ba’zida bu xolangiokarsinoma bilan og’rigan odamlar uchun ham imkoniyatdir, chunki bu kasallikni sekinlashtirishga va har qanday alomat va simptomlarni bartaraf etishga yordam beradi.
Radiatsiya terapiyasi
Radiatsiya terapiyasi saraton hujayralariga zarar etkazish va yo’q qilish uchun fotonlar va protonlar kabi yuqori energiya manbalaridan foydalanadi. Radiatsiya terapiyasi odatda radiatsiya nurlarini tanangizga yo’naltiradigan mashinani o’z ichiga oladi. Bu tashqi nurlanish nurlanishi deb nomlanadi. Yoki bu radioaktiv moddalarni tanaga saraton o’chog’i yaqinida joylashtirishni ham o’z ichiga olishi mumkin. Bu brakiterapiya deb nomlanadi.
Jigar transplantatsiyasi
Jigarni olib tashlash va uni donordan biri bilan almashtirishni o’z ichiga olgan jarrohlik jigar transplantatsiyasi deb nomlanadi. Bu ba’zi hollarda hilar xolangiokarsinomasi bo’lgan odamlar uchun imkoniyatdir. Ko’pchilik uchun jigar transplantatsiyasi odatda hilar xolangiokarsinomani davolaydi. Biroq, transplantatsiyadan keyin saraton qaytalanishi xavfi mavjud.
Fotodinamik terapiya
Bu usulda vena ichiga nurga sezgir kimyoviy moddalar yuboriladi va u tez o’sadigan saraton hujayralarida to’planadi. Saratonga yo’naltirilgan lazer nuri saraton hujayralarida kimyoviy reaktsiyaga sabab bo’ladi va shu bilan ularning o’limiga olib keladi. Odatda, bir nechta davolanish talab etiladi. Fotodinamik terapiya simptomlarni engillashtirishga yordam beradi va saraton o’sishini sekinlashtirishi mumkin. Muolajalardan so’ng siz quyoshga ta’sir qilishdan qochishingiz kerak.
Xolangiokarsinoma davolash qiyin bo’lgan o’simta turidir, shuning uchun siz shifokoringizdan ushbu kasallikni davolash tajribasi haqida so’rashdan tortinmasligingiz kerak. Agar shubhangiz bo’lsa, ikkinchi fikrni olishingiz kerak.
Oldini olish
Xolangiokarsinomani butunlay oldini olishning hech qanday usuli yo’q.
Biroq, muayyan choralarni ko’rish kasallik xavfini kamaytirishi mumkin.
Chekishni to’xtating – Chekish bu holat xavfining oshishi bilan bog’liq. Cheksangiz, chekishni to’xtatish yaxshiroqdir. Agar siz o’tmishda tashlashga urinib ko’rgan bo’lsangiz va muvaffaqiyatga erisha olmagan bo’lsangiz, buni shifokoringiz bilan muhokama qilishingiz mumkin.
Jigar kasalligi xavfini kamaytiring – Surunkali jigar kasalligi, shuningdek, xolangiokarsinoma xavfi ortishi bilan bog’liq. Jigar kasalliklarining ayrim sabablarini oldini olish mumkin emas. Ammo siz jigaringizga to’g’ri g’amxo’rlik qilishingiz kerak.
Masalan, jigar yallig’lanish xavfini kamaytirish uchun spirtli ichimliklarni iste’mol qilmaslik yoki me’yorida ichish. Sog’lom vaznni saqlab qolish yaxshidir. Kimyoviy moddalar bilan ishlashda, shuningdek, idishdagi xavfsizlik ko’rsatmalariga rioya qilish kerak.