Atriyal fibrilatsiya nima?
Atriyal fibrilatsiya (AF) – yurak atriyalarida (ikkita yuqori kamera) tez va tartibsiz elektr impulslari bilan tavsiflangan aritmiya yoki tartibsiz yurak urishining keng tarqalgan turi. Ushbu tartibsiz faoliyat atriyaning normal qisqarish o’rniga titrashiga olib keladi. Natijada, yurakning qonni samarali pompalash qobiliyati buziladi. AF turli xil asoratlarga, shu jumladan insult, yurak etishmovchiligi va boshqa yurak-qon tomir muammolariga olib kelishi mumkin.
Atriyal fibrilatsiya – bu anormal yurak ritmi bo’lib, atriya xaotik elektr impulslarini boshdan kechiradi, bu tez va tartibsiz yurak urishlariga olib keladi. Bu atriyadan qorinchalarga (yurakning ikkita pastki kamerasi) qonning normal oqimini buzadi. AFda atriyadagi elektr signallari tartibsiz va tez bo’lib, atriyaning nomuvofiq qisqarishiga olib keladi. Bu qonning samarasiz pompalanishiga va atriyada qon pıhtılarının paydo bo’lish xavfini oshirishi mumkin.
Atriyal fibrilatsiyaning belgilari
AF belgilari intensivlikda farq qilishi mumkin va quyidagilarni o’z ichiga olishi mumkin:
- Yurak urishi: tez, tartibsiz yoki chayqaladigan yurak urishi hissi.
- Charchoq: g’ayrioddiy charchash yoki zaiflik hissi, ko’pincha yurakning samarasiz nasosi tufayli.
- Nafas qisilishi: nafas olish qiyinligi yoki nafas qisilishi, ayniqsa jismoniy faoliyat paytida.
- Bosh aylanishi yoki bosh aylanishi: qon oqimining buzilishi tufayli yuzaga kelishi mumkin bo’lgan zaif yoki beqarorlik hissi.
- Ko’krak og’rig’i: ko’krak qafasidagi noqulaylik yoki og’riq, bu yurakdagi kuchlanish yoki yurakning asosiy kasalliklari bilan bog’liq bo’lishi mumkin.
Atriyal fibrilatsiyaning turlari
- Paroksismal atriyal fibrilatsiya: AF epizodlari to’satdan boshlanadi va qisqa vaqt ichida, odatda 7 kundan kamroq vaqt ichida o’z-o’zidan to’xtaydi.
- Doimiy atriyal fibrilatsiya: bir haftadan ko’proq davom etadigan va tibbiy aralashuvsiz o’tib ketmaydigan AF. Oddiy ritmni tiklash uchun maxsus muolajalarni talab qilishi mumkin.
- Uzoq muddatli doimiy atriyal fibrilatsiya: bir yildan ortiq davom etadigan doimiy AF. Odatda davolanishga chidamli va ko’proq intensiv davolashni talab qilishi mumkin.
- Doimiy atriyal fibrilatsiya: davolanishga urinishlarga qaramay, bu holat davom etmoqda va doimiy. Bunday holda, asosiy e’tibor odatda oddiy ritmni tiklashdan ko’ra, simptomlarni boshqarish va asoratlarni oldini olishga qaratilgan.
Atriyal fibrilatsiyaning sabablari va xavf omillari
Atriyal fibrilatsiya turli xil sharoitlar va xavf omillaridan kelib chiqishi mumkin:
- Yurak kasalligi: koronar arteriya kasalligi, yurak qopqog’ining buzilishi va konjestif yurak etishmovchiligi kabi holatlar AF xavfini oshirishi mumkin.
- Yuqori qon bosimi: Ko’tarilgan qon bosimi yurakni zo’riqishi va AF rivojlanishiga hissa qo’shishi mumkin.
- Tug’ma yurak nuqsonlari: tug’ilishdan beri mavjud bo’lgan yurakdagi strukturaviy anomaliyalar odamlarni AFga moyil qilishi mumkin.
- Qalqonsimon bez kasalliklari: gipertiroidizm (qalqonsimon bezning haddan tashqari faolligi) va qalqonsimon bezning boshqa muammolari AFni qo’zg’atishi yoki kuchaytirishi mumkin.
- O’pka kasalliklari: o’pka kasalliklari, shu jumladan surunkali obstruktiv o’pka kasalligi (KOAH) AF bilan bog’liq bo’lishi mumkin.
- Spirtli ichimliklarni haddan tashqari iste’mol qilish: Ko’p ichish, ayniqsa sezgir odamlarda AF epizodlariga olib kelishi mumkin.
- Yosh: AF rivojlanish xavfi yosh bilan ortadi.
- Semirib ketish: Ortiqcha tana vazni AF rivojlanishi va yomonlashishiga yordam beradi.
- Oila tarixi: AFning oilaviy tarixi ushbu holatni rivojlanish ehtimolini oshirishi mumkin
Atriyal fibrilatsiya diagnostikasi
AF diagnostikasi tibbiy tarix, fizik tekshiruv va diagnostika testlarining kombinatsiyasini o’z ichiga oladi:
- Tibbiy tarix va fizik tekshiruv: alomatlar, xavf omillari va oila tarixini baholash.
- Elektrokardiogramma (EKG yoki EKG): AFga xos bo’lgan anormal ritmlarni aniqlash uchun yurakning elektr faolligini qayd etadigan asosiy sinov.
- Xolter monitori: AFning intervalgacha epizodlarini suratga olish uchun 24 dan 48 soatgacha kiyiladigan portativ EKG qurilmasi.
- Voqealar monitori: Yurak ritmini kuzatish va AF epizodlarini aniqlash uchun uzoqroq vaqt, bir oygacha foydalaniladigan shunga o’xshash qurilma.
- Ekokardiyogram: yurakning tuzilishi va funktsiyasini baholash, asosiy sharoitlarni aniqlash va qon pıhtılarının xavfini baholash uchun ultratovush tekshiruvi.
- Qon testlari: qalqonsimon bez funktsiyasi, elektrolitlar muvozanati va AFga yordam beradigan boshqa omillarni tekshirish uchun.
Atriyal fibrilatsiyani davolash
AFni davolash simptomlarni boshqarish, asoratlar xavfini kamaytirish va asosiy shartlarni bartaraf etishga qaratilgan:
- Tezlikni nazorat qilish: yurak urish tezligini sekinlashtirish va simptomlarni boshqarish usullari, odatda turmush tarzini o’zgartirish va monitoringdan foydalanish.
- Ritm nazorati: turli xil aralashuvlarni o’z ichiga olishi mumkin bo’lgan normal yurak ritmini tiklash va saqlash strategiyalari:
- Elektr kardioversiyasi: yurak ritmini normal holatga qaytarish uchun elektr toki urishidan foydalanadigan protsedura.
- Kateter ablasyonu: g’ayritabiiy elektr signallarini keltirib chiqaradigan yurak to’qimalarining kichik joylarini yo’q qiladigan minimal invaziv protsedura.
- Antikoagulyatsion terapiya: Qon pıhtıları va insult xavfini kamaytirish choralari, odatda turmush tarzini o’zgartirish va monitoringni o’z ichiga oladi.
- Turmush tarzini o’zgartirish: spirtli ichimliklarni iste’mol qilishni kamaytirish, stressni boshqarish va sog’lom vaznni saqlash kabi o’zgarishlarni amalga oshirish.
Davolanishdan keyingi parvarish va boshqaruv
Doimiy parvarish AFni boshqarish va asoratlarni oldini olish uchun juda muhimdir:
- Muntazam monitoring: yurak ritmini kuzatish, davolash rejalarini o’zgartirish va xavf omillarini boshqarish uchun tibbiy yordam ko’rsatuvchi provayderlar bilan muntazam tekshiruvlar.
- Dori-darmonlarga rioya qilish: yurak tezligini nazorat qilish, ritmni saqlash va asoratlarni oldini olish uchun buyurilgan davolash usullaridan keyin.
- Hayot tarziga rioya qilish: xavf omillarini boshqarish va yurak sog’lig’ini qo’llab-quvvatlash uchun turmush tarzini o’zgartirishni davom ettirish.
- Favqulodda ogohlantirish: insult kabi asoratlar belgilarini tan olish va alomatlar paydo bo’lganda tez tibbiy yordamga murojaat qilish.
Atriyal fibrilatsiyaning asoratlari
AF bilan bog’liq asoratlar jiddiy bo’lishi mumkin va quyidagilarni o’z ichiga oladi:
- Qon tomir: atriyada hosil bo’lgan qon pıhtıları miyaga o’tishi mumkin, bu esa insultga olib kelishi mumkin.
- Yurak etishmovchiligi: AF tufayli yurakning samarasiz pompalanishi yurak etishmovchiligiga olib kelishi yoki kuchaytirishi mumkin.
- Boshqa yurak-qon tomir muammolari: davom etayotgan AF yurak bilan bog’liq boshqa muammolar va asoratlar xavfini oshirishi mumkin.
Atriyal fibrilatsiyani oldini olish
Atriyal fibrilatsiyani oldini olish uchun siz ko’rishingiz mumkin bo’lgan qadamlar ham bor va yurak xastaligi xavfini kamaytirishga yordam beradigan turmush tarzidan ko’ra muhimroq narsa yo’q. Sog’lom turmush tarzi quyidagilarni o’z ichiga olishi kerak:
- Yurak uchun foydali bo’lgan parhez
- Jismoniy faolligingizni oshirish
- Chekish emas
- Sog’lom vaznni saqlash
- Kofein va spirtli ichimliklarni cheklash yoki cheklash
- Stressni kamaytirish, chunki kuchli stress va g’azab yurak ritmi bilan bog’liq muammolarga olib kelishi mumkin.