Angina nima?
Tibbiyotda angina pektoris deb ataladigan angina yurakka qon oqimining pasayishi natijasida yuzaga keladigan ko’krak og’rig’ining bir turi. Bu holat koronar arteriya kasalligining (SAPR) asosiy alomati bo’lib xizmat qiladi va ko’pincha ko’krak qafasidagi siqish, bosim, og’irlik yoki siqilish hissi sifatida tavsiflanadi. Angina qo’rqinchli bo’lishi mumkin va uning namoyon bo’lishida farq qilishi mumkin, bu aniq tashxis qo’yish va davolash uchun shoshilinch tibbiy yordamni talab qiladi.
Angina turlari
Angina o’ziga xos xususiyatlari va asosiy sabablariga qarab bir necha turlarga bo’linadi:
Stabil angina: Stabil angina eng keng tarqalgan shakl bo’lib, odatda jismoniy faoliyat yoki hissiy stress paytida paydo bo’ladi. Og’riqni oldindan aytish mumkin, ko’pincha zo’riqish bilan qo’zg’atiladi va dam olish yoki angina preparatlari bilan pasayadi. Epizodlar odatda qisqa muddat, taxminan besh daqiqa yoki undan kam davom etadi.
Beqaror stenokardiya: Beqaror stenokardiya bu shoshilinch tibbiy holat boʻlib, u dam olish yoki minimal kuch sarflaganda paydo boʻlishi mumkin boʻlgan kutilmagan koʻkrak ogʻrigʻi bilan tavsiflanadi. Og’riq barqaror angina (20 daqiqagacha yoki undan ko’p) uzoqroq davom etishi mumkin va dam olish yoki odatdagi dori-darmonlar bilan yaxshilanmaydi. Ushbu turdagi yurak xurujidan oldin bo’lishi mumkin va darhol tibbiy aralashuvni talab qiladi.
Variant angina (Prinzmetal angina): Barqaror va beqaror anginadan farqli o’laroq, variant angina blyashka to’planishidan ko’ra koronar arteriyalarda spazmlar tufayli yuzaga keladi. Bu tip ko’pincha dam olishda, ayniqsa tunda paydo bo’ladi va odatda dori-darmonlar bilan bartaraf etiladi. Og’riq kuchli bo’lishi mumkin va tsikllarda paydo bo’ladi.
O’tga chidamli angina: Bu optimal tibbiy terapiya va turmush tarzi o’zgarishiga qaramay davom etuvchi anginaga tegishli bo’lib, yurakning yanada og’ir ahvolini ko’rsatadi.
Angina belgilari
Anginaning o’ziga xos belgisi ko’krak qafasidagi og’riq yoki noqulaylik bo’lib, u turli shakllarda namoyon bo’lishi mumkin:
Yonish yoki siqish hissi
Ko’krak qafasidagi to’liqlik yoki bosim
Og’riq qo’llarga, bo’yinga, jag’ga, elkaga yoki orqaga tarqaladi
Qo’shimcha simptomlar quyidagilarni o’z ichiga olishi mumkin:
Bosh aylanishi
Charchoq
Ko’ngil aynishi
Nafas qisilishi
Terlash
Semptomlar odamlarda, ayniqsa jag’ yoki bel og’rig’i, ko’ngil aynishi va umumiy charchoq kabi atipik namoyon bo’lishi mumkin bo’lgan ayollarda farq qilishi mumkinligini tan olish kerak.
Qachon tibbiy yordamga murojaat qilish kerak
Har qanday yangi yoki kuchaygan ko’krak og’rig’i darhol tibbiy ko’rikdan o’tishni talab qiladi. Bir necha daqiqadan ko’proq davom etadigan ko’krak og’rig’i, ayniqsa nafas qisilishi yoki ko’ngil aynishi kabi qo’shimcha alomatlar bilan birga bo’lsa, yurak xurujini ko’rsatishi mumkin. Bunday hollarda tez yordam chaqirish juda muhimdir.
Angina sabablari
Angina yurak mushagiga qon oqimining pasayishi natijasida yuzaga keladi, ko’pincha:
Koronar arteriya kasalligi (SAPR): asosiy sabab, koronar arteriyalar blyashka to’planishi (ateroskleroz) tufayli torayishi.
Qon pıhtıları: Blyashka yorilishi qon oqimiga jiddiy to’sqinlik qiladigan pıhtı shakllanishiga olib kelishi mumkin.
Yurakning kislorodga bo’lgan talabi etkazib berishdan oshib ketganda, masalan, jismoniy mashqlar yoki stress paytida – angina belgilari paydo bo’lishi mumkin.
Xavf omillari
Angina rivojlanishi ehtimolini oshiradigan bir qancha omillar:
Yoshi: 60 yoshdan oshgan kattalarda ko’proq uchraydi.
Oila tarixi: yurak kasalliklariga genetik moyillik.
Tamaki iste’moli: Chekish va tutun arterial qoplamalarga zarar etkazadi.
Qandli diabet va yuqori qon bosimi: Bu holatlar arterial shikastlanishni tezlashtiradi.
Yuqori xolesterin: past zichlikdagi lipoproteinlar (LDL) darajasining oshishi arteriya torayishiga yordam beradi.
Semizlik va harakatsiz turmush tarzi: ikkalasi ham yurak-qon tomir kuchlanishini oshiradi.
Hissiy stress: qon bosimini ko’tarish orqali angina simptomlarini qo’zg’atishi mumkin.
Diagnostika
Tashxis to’liq tibbiy tarix, fizik tekshiruv va turli testlarni o’z ichiga oladi:
Elektrokardiogramma (EKG): yurakning elektr faolligini o’lchaydi va oldingi yurak xurujlarini ko’rsatishi mumkin.
Stress testlari: yurakning jismoniy stress ostida qanday ishlashini baholaydi.
Ekokardiyogramlar va yadroviy stress testlari: yurak faoliyati va qon oqimining tasvirlarini taqdim eting.
Koronar angiografiya: kontrastli bo’yoq kiritilgandan so’ng rentgenogramma yordamida koronar arteriyalarning bloklanishini ingl.
Davolash imkoniyatlari
Jarrohlik va protsessual aralashuvlar
Jiddiy angina bilan og’rigan bemorlar uchun protseduralar zarur bo’lishi mumkin:
Angioplastika va stentlash: toraygan arteriyalarni ochish uchun balon ishlatiladi, ko’pincha stent qo’yiladi.
Koronar arteriya bypass grefti (CABG): qon oqimini yaxshilash uchun bloklangan arteriyalar atrofida aylanma yo’lni yaratishni o’z ichiga oladi.
Dori-darmonlar
Agar turmush tarzi o’zgarishi simptomlarni engillashtirmasa, dorilar quyidagilarni o’z ichiga olishi mumkin:
Nitratlar: qon tomirlarini bo’shatish orqali ko’krak og’rig’ini engillashtiradi.
Aspirin va antiplatelet preparatlari: pıhtı shakllanishining oldini olish.
Beta-blokerlar: yurak yukini kamaytiradi va qon bosimini pasaytiradi.
Statinlar: ateroskleroz rivojlanishini minimallashtirish uchun xolesterin darajasini pasaytiring.
Kaltsiy kanal blokerlari: qon tomirlarini bo’shashtiradi va kengaytiradi.
Hayot tarzi o'zgarishlari
- Oziqlanishni o’zgartirish: to’yingan yog’lar va xolesterin miqdori past bo’lgan yurak uchun sog’lom parhezni qabul qilish.
Muntazam jismoniy mashqlar: tibbiy yordam ko’rsatuvchi provayder tomonidan tavsiya etilgan jismoniy faoliyat bilan shug’ullanish.
Og’irlikni boshqarish: yurak-qon tomir kuchlanishini kamaytirish uchun sog’lom vaznni saqlash.
Stressni kamaytirish: dam olish usullarini qo’llash va etarli uyquni ta’minlash.
Anginaning asoratlari
Angina bilan bog’liq eng jiddiy asorat yurak xuruji bo’lib, yurakka qon oqimi tiklanmasa paydo bo’lishi mumkin. Boshqa asoratlar yurak etishmovchiligi yoki aritmiyalarni o’z ichiga olishi mumkin, bu samarali boshqaruv va monitoringning muhimligini ta’kidlaydi.