Adenomiyoz nima?
Adenomiyoz – bu ginekologik holat bo’lib, unda odatda bachadonni qoplaydigan endometrium to’qimalari bachadonning mushak devoriga (miyometrium) o’sadi. Ushbu buzuqlik ko’pincha og’ir hayzli qon ketish, og’ir hayzli kramplar va tosda og’riqlar kabi belgilarga olib keladi. Adenomiyoz anormal bachadon qon ketishining muhim sababidir va ko’pincha endometrioz va bachadon miomasi kabi boshqa holatlar bilan bog’liq.
Adenomiyoz endometriyal bezlar va stroma (biriktiruvchi to’qima) bachadonning qalin mushak qavati bo’lgan miyometriumga kirib kelganida yuzaga keladi. Ushbu anormal to’qimalarning o’sishi bachadonda bir nechta o’zgarishlarga olib kelishi mumkin:
Bachadonning kengayishi: miyometriumning ta’sirlangan joylari kattalashadi va qalinlashadi, bu esa bachadon hajmining umumiy o’sishiga olib keladi.
Yallig’lanish va fibroz: miyometriumda endometrium to’qimalarining mavjudligi sababli surunkali yallig’lanish fibrozga (to’qimalarning qalinlashishi va chandiqlanishi) olib kelishi mumkin.
Menstrüel disfunktsiya: miyometriumda endometriyal to’qimalarning mavjudligi anormal qon ketishiga olib keladi, chunki bu to’qima endometriumga o’xshash gormonal o’zgarishlarga javob beradi va og’ir va og’riqli davrlarni keltirib chiqaradi.
Adenomiyozning turlari
Adenomiyozning tarqalishi va joylashishiga qarab ikkita asosiy turga bo’linadi:
Diffuz adenomiyoz: endometrium to’qimalari miyometrium bo’ylab tarqaladigan va bachadonning bir tekis kattalashishiga olib keladigan eng keng tarqalgan shakl. Buni tasavvur qilish qiyinroq va ko’pincha tashxis qo’yish uchun tasvirlash usullarini talab qiladi.
Fokal adenomiyoz: Adenomioma deb ham ataladi, bu erda endometriyal to’qima miyometrium ichida lokalizatsiyalangan tugunlar yoki massalar hosil qiladi. Rasmiy tadqiqotlarda bachadon miomasiga o’xshab qolishi va aniq aniqlangan massalar shaklida namoyon bo’lishi mumkin.
Adenomiyozning belgilari
Adenomiyoz belgilari og’irlik darajasida farq qilishi mumkin va quyidagilarni o’z ichiga olishi mumkin:
Og’ir hayzli qon ketish (menorragiya): hayz paytida ko’p qon ketish, ko’pincha padni tez-tez o’zgartirishni talab qiladi.
Kuchli hayz ko’rish (dismenoreya): tos bo’shlig’idagi kuchli og’riqlar va og’riqni kamaytirishning standart choralari bilan yaxshilanmasligi mumkin bo’lgan kramplar.
Pelvis og’rig’i: butun hayz davrida mavjud bo’lishi mumkin bo’lgan surunkali tosdagi noqulaylik.
Og’riqli aloqa (disparuniya): jinsiy aloqa paytida yoki undan keyin og’riq.
Kattalashgan bachadon: qorin bo’shlig’i shishishi yoki qorinning sezilarli darajada kattalashishi.
Charchoq: Ko’pincha ko’p qon yo’qotish va og’ir hayzli qon ketish bilan bog’liq anemiya tufayli.
Adenomiyozning xavf omillari
Bir qator omillar adenomiyoz rivojlanish xavfini oshirishi mumkin:
Yoshi: Ko’pincha 30 va 40 yoshli ayollar, ko’pincha ko’p homilador bo’lgan yoki menopauza yaqinlashayotgan ayollar ta’sir qiladi.
Tug’ilish: Bir yoki bir nechta homilador bo’lgan ayollar yuqori xavf ostida.
Gormonal omillar: yuqori darajadagi estrogen va boshqa gormonal nomutanosibliklar adenomiyozning rivojlanishiga yordam berishi mumkin.
Oldingi bachadon jarrohligi: Oldingi operatsiyalar, masalan, sezaryen yoki miyomektomiya, adenomiyoz xavfini oshirishi mumkin.
Oila tarixi: adenomiyoz yoki boshqa bachadon kasalliklarining oilaviy tarixi odamlarda ushbu kasallikning rivojlanishiga sabab bo’lishi mumkin.
Diagnostika
Adenomiyozni tashxislash klinik baholash, tasviriy tadqiqotlar va ba’zan gistologik tekshiruvni o’z ichiga oladi:
Jismoniy imtihon
Bachadonning kattalashgan yoki tenderligini aniqlash uchun simptomlarni, hayz ko’rish tarixini va tos a’zolarini tekshirishni baholash.
Tasviriy tadqiqotlar
- Ultratovush tekshiruvi: Transabdominal yoki transvaginal ultratovush tekshiruvi bachadonning kengayganligini aniqlashi va qalinlashgan miyometrium joylarini aniqlashi mumkin, ammo har doim ham adenomiyozni boshqa bachadon kasalliklaridan ajrata olmaydi.
Magnit-rezonans tomografiya (MRI): Bachadonning batafsil tasvirini beradi va miyometriyal shikastlanishlar va endometrium to’qimalarining miyometrium bilan aloqasi kabi xarakterli xususiyatlarni ko’rsatish orqali adenomiyozni tashxislashda samaraliroq bo’ladi.
Sonohisterografiya: Bachadon bo’shlig’iga sho’rlangan eritma infuzioni bilan ultratovush tekshiruvi, bu adenomiyozning mavjudligini baholashga yordam beradi.
Gistologik tekshirish
Endometriyal biopsiya yoki histerektomiya: Aniq tashxis ko’pincha endometriyal biopsiya yoki histerektomiyadan keyin olingan to’qimalar namunalarini tekshirish orqali amalga oshiriladi, bu erda adenomiyoz miyometrium ichidagi endometriyal to’qimalarni aniqlash orqali tasdiqlanishi mumkin.
Adenomiyozni davolash
Adenomiyozni davolash simptomlarni engillashtirish va vaziyatni boshqarishga qaratilgan. Variantlar quyidagilarni o’z ichiga oladi:
Dori-darmonlar
- Og’riq qoldiruvchi vositalar: Ibuprofen yoki naproksen kabi steroid bo’lmagan yallig’lanishga qarshi dorilar (NSAID) og’riqni boshqarishga va hayz ko’rishni kamaytirishga yordam beradi.
Gormonal terapiya: Gormonal muolajalar, jumladan, tug’ilishni nazorat qilish tabletkalari, gormonlarni chiqaradigan intrauterin vositalar (IUD) va gormon terapiyasi (masalan, progestinlar yoki GnRH agonistlari) hayzdan qon ketishini tartibga solishga va endometrium to’qimalarining o’sishini bostirish orqali simptomlarni engillashtirishga yordam beradi.
Antifibrinolitiklar: traneksamik kislota kabi dorilar og’ir hayzli qon ketishini kamaytirishi mumkin.
Jarrohlik muolajalari
- Endometriyal ablasyon: hayz ko’rish qon ketishini kamaytirish yoki yo’q qilish uchun endometriyal qoplamni yo’q qiladigan protsedura, ammo bu adenomiyozli barcha ayollar uchun samarali bo’lmasligi mumkin.
Gisterektomiya: Bachadonni jarrohlik yo’li bilan olib tashlash adenomiyozning yakuniy davosi bo’lib, boshqa muolajalarga javob bermaydigan va tug’ishni tugatgan ayollar uchun ko’rib chiqiladi.
Turmush tarzi va muqobil The*rapies
Parhez va jismoniy mashqlar: Sog’lom ovqatlanish va muntazam mashqlarni saqlash simptomlarni va umumiy farovonlikni boshqarishga yordam beradi.
Adenomiyozning asoratlari
Adenomiyoz bilan bog’liq asoratlar quyidagilarni o’z ichiga olishi mumkin:
Anemiya: og’ir hayzli qon ketishi tufayli charchoq va zaiflikka olib keladi.
Bepushtlik: adenomiyoz bevosita bepushtlikka olib kelmasa ham, u tug’ilishga ta’sir qiluvchi boshqa sharoitlar bilan bog’liq bo’lishi mumkin.
Hissiy va psixologik ta’sir: Surunkali og’riq va og’ir qon ketish hayot sifatiga va hissiy farovonlikka ta’sir qilishi mumkin.