Katta arteriyalarning transpozitsiyasi nima?
Katta arteriyalarning transpozitsiyasi (TGA) yurakdan chiqadigan ikkita asosiy arteriya – aorta va o’pka arteriyasi noto’g’ri joylashtirilganda yuzaga keladigan jiddiy tug’ma yurak nuqsonidir. Bu anomaliya normal qon oqimini buzadi, bu esa organizmga kislorod yetishmasligiga olib keladi. TGAni tushunish erta tashxis qo’yish va samarali davolash uchun, birinchi navbatda, jarrohlik aralashuvi orqali juda muhimdir.
Katta arteriyalarning transpozitsiya turlari
TGA ikkita asosiy turga bo’linadi:
- Katta arteriyalarning to’liq transpozitsiyasi (D-TGA): Bu keng tarqalgan shakl bo’lib, aorta o’ng qorincha bilan bog’langan va o’pka arteriyasi chap qorincha bilan bog’langan. Ushbu konfiguratsiya kislorodga boy va kislorodga boy qonning ajralishiga olib keladi, agar davolanmasa, tug’ilishdan ko’p o’tmay jiddiy sog’liq muammolariga olib keladi.
- Katta arteriyalarning konjenital tuzatilgan transpozitsiyasi (L-TGA): Ushbu kamroq tarqalgan shaklda yurak kameralarining pozitsiyalari teskari bo’ladi. Dastlab qon hali ham tanadan to’g’ri oqayotgan bo’lsa-da, uzoq muddatli asoratlar paydo bo’lishi mumkin, bu yurakning samarali nasos qobiliyatiga ta’sir qiladi.
TGA belgilari
TGA belgilari homiladorlik paytida muntazam ultratovush tekshiruvi orqali aniqlanishi mumkin yoki ular tug’ilgandan keyin qisqa vaqt ichida paydo bo’lishi mumkin. Umumiy ko’rsatkichlarga quyidagilar kiradi:
- Siyanoz: terining mavimsi yoki kulrang rangi, ayniqsa lablar va oyoq-qo’llarda sezilarli, qondagi kislorod miqdori pastligi sababli.
- Zaif puls: zaif yoki ipli puls kuzatilishi mumkin.
- Oziqlantirish bilan bog’liq qiyinchiliklar: chaqaloqlarda ishtahaning etishmasligi yoki yomon vazn ortishi mumkin.
L-TGA holatlarida semptomlar hayotning keyingi davrida paydo bo’lishi mumkin, ko’pincha yillar davomida aniqlanmaydi.
Sabablari
TGA ning aniq sababi ko’p jihatdan noma’lum, ammo u homila yurak rivojlanishining muhim davrida sodir bo’ladi. Bunga hissa qo’shishi mumkin bo’lgan omillar orasida onaning sog’lig’i va homiladorlik davridagi ba’zi atrof-muhit ta’siri, masalan, infektsiyalar yoki moddalarni iste’mol qilish kiradi. Ta’kidlash joizki, TGA va boshqa tug’ma yurak nuqsonlari va kasalliklari, xususan, yallig’lanishli ichak kasalliklari o’rtasida bog’liqlik mavjud.
Xavf omillari
Yangi tug’ilgan chaqaloqlarda TGA xavfini bir necha omillar oshirishi mumkin:
- Ona infektsiyalari: homiladorlik paytida qizilcha kabi sharoitlar xavfni oshirishi mumkin.
- Giyohvand moddalarni iste’mol qilish: Homiladorlik paytida spirtli ichimliklarni iste’mol qilish va ba’zi dori-darmonlarni iste’mol qilish yuqori insidans bilan bog’liq.
- Surunkali sharoitlar: homilador ayollarda noto’g’ri boshqariladigan diabet ham hissa qo’shadigan omil bo’lishi mumkin.
- Oila tarixi: tug’ma yurak nuqsonlariga oilaviy moyillik xavfni oshirishi mumkin.
Murakkabliklar
TGA bilan bog’liq asoratlar turiga bog’liq:
- D-TGA asoratlari: aralashuvsiz D-TGA og’ir gipoksiyaga (kislorod etishmasligi) va potentsial o’limga olib kelishi mumkin. Boshqa xavflar yurak etishmovchiligini o’z ichiga oladi, chunki yurak vaqt o’tishi bilan tananing kislorodga bo’lgan ehtiyojini qondirish uchun kurashadi.
- L-TGA asoratlari: L-TGA bilan og’rigan odamlarda yurakning progressiv disfunktsiyasi, to’liq yurak blokirovkasi yoki triküspid qopqoq etishmovchiligi kabi qopqoq bilan bog’liq muammolar paydo bo’lishi mumkin, bu esa yurak samaradorligini yanada pasaytirishi mumkin.
Diagnostika
TGA ko’pincha tug’ilgandan keyin qisqa vaqt ichida tashxis qilinadi, ammo ba’zi holatlar homila ekokardiyogramlari orqali prenatal tarzda aniqlanishi mumkin. Asosiy diagnostika vositalariga quyidagilar kiradi:
- Ekokardiyogram: Ushbu invaziv bo’lmagan test yurak tuzilishi va qon oqimining tasvirlarini yaratish uchun tovush to’lqinlaridan foydalanadi, bu TGA va har qanday bog’liq anomaliyalarni aniqlash uchun juda muhimdir.
- Ko’krak qafasi rentgenogrammasi: Ushbu tasvir yurak hajmi va konfiguratsiyasini baholashga yordam beradi.
- Elektrokardiogramma (EKG): Ushbu test yurakning elektr faolligini qayd etadi va aritmiya yoki boshqa elektr o’tkazuvchanligini ko’rsatishi mumkin.
Davolash
TGA uchun asosiy davolash jarrohlik aralashuvdir. D-TGA bo’lgan chaqaloqlar odatda hayotning birinchi haftalarida tuzatuvchi jarrohlik amaliyotidan o’tadilar. Jarrohlik variantlari quyidagilarni o’z ichiga oladi:
- Atriyal septostomiya: yurakning yuqori kameralari o’rtasida teshik hosil qilish uchun vaqtinchalik protsedura, katta operatsiyadan oldin qonni bir oz aralashtirish, kislorod darajasini barqarorlashtirish.
- Arterial almashtirish operatsiyasi: aorta va o’pka arteriyasi tegishli joylariga qayta joylashtirilgan eng keng tarqalgan tuzatuvchi operatsiya.
- Atriyal o’tish operatsiyasi: yurak kameralari orasidagi qon oqimi qayta yo’naltirilganda, o’ng qorinchaning tanaga pompalanishini ta’minlaydigan muayyan holatlarda qo’llaniladi.
- Rastelli protsedurasi: TGA bilan birga qorincha septal nuqsoni mavjud bo’lganda qo’llaniladi, qon oqimini samarali ravishda yo’naltiradi.
- Ikki marta almashtirish tartibi: Ushbu murakkab operatsiya konjenital tuzatilgan transpozitsiyali bemorlar uchun zarur bo’lishi mumkin.
Hayotiy boshqaruv
Jarrohlik tuzatishdan so’ng, TGA bo’lgan shaxslar tug’ma kardiolog tomonidan umrbod kuzatuvni talab qiladi. Muntazam monitoring har qanday uzoq muddatli asoratlarni boshqarishga yordam beradi va optimal yurak sog’lig’ini ta’minlaydi. L-TGA bo’lganlar, ayniqsa, yoshi bilan yurak faoliyati bilan bog’liq potentsial muammolarni hal qilish uchun doimiy baholashga muhtoj bo’lishi mumkin.