Pleomorfik adenoma nima?
Ko’pincha «yaxshi xulqli aralash o’simta» deb ataladigan pleomorfik adenoma tuprik bezlarida, xususan, parotid bezda topilgan o’smaning eng keng tarqalgan turi bo’lib, lekin u boshqa joylarda, masalan, submandibulyar va kichik tuprik bezlari kabi joylarda ham paydo bo’lishi mumkin.
Pleomorfik adenoma turli xil hujayrali tarkibi bilan ajralib turadi. O’simta bezlarni qoplaydigan epitelial hujayralar va tizimli qo’llab-quvvatlovchi mezenxima hujayralaridan iborat. Ushbu aralash kelib chiqishi o’simtaga o’z nomini beradi – «pleomorfik» hujayralar shakli va hajmining o’zgaruvchanligini anglatadi.
Pleomorfik adenomalar odatda yaxshi bo’lsa-da, ular sekin o’sishi mumkin va agar kuzatilmasa yoki tegishli davolanmasa, asoratlarni keltirib chiqarishi mumkin. Kamdan kam hollarda ular xavfli o’zgarishlarga duch kelishi mumkin, bu esa o’z vaqtida tashxis qo’yish va davolashni muhim ahamiyatga ega.
Sabablari va xavf omillari
Pleomorfik adenomalarning aniq sababi to’liq tushunilmagan. Biroq, ularning rivojlanishiga bir qancha omillar yordam berishi mumkin:
- Genetik mutatsiyalar: Ba’zi genlardagi anomaliyalar bu o’smalarning rivojlanishi bilan bog’liq. Ushbu genetik omillarni yaxshiroq tushunish uchun tadqiqotlar davom etmoqda.
- Radiatsiya ta’siri: Radiatsiyaga duchor bo’lgan odamlarda, ayniqsa bosh va bo’yin mintaqasida, tuprik bezlari o’smalari, shu jumladan pleomorf adenomalar rivojlanish xavfi yuqori bo’lishi mumkin.
- Yoshi va jinsi: Bu o’smalar ko’proq kattalarda, ayniqsa ayollarda tashxis qilinadi va odatda 30 dan 60 yoshgacha bo’lgan shaxslarda uchraydi.
- Surunkali yallig’lanish: tuprik bezlarining surunkali yallig’lanishiga olib keladigan sharoitlar o’sma rivojlanish xavfini oshirishi mumkin.
Semptomlar
Pleomorfik adenomalar ko’pincha ta’sirlangan tuprik bezining hududida og’riqsiz shish yoki bo’lak shaklida namoyon bo’ladi. Umumiy simptomlarga quyidagilar kiradi:
- Shishish: qattiq, harakatlanuvchi massa ko’pincha sezilishi mumkin, ayniqsa quloq oldida joylashgan parotid bezi hududida.
- Noqulaylik yoki og’riq: Pleomorfik adenomalar odatda og’riqsiz bo’lsa-da, ba’zi odamlar noqulaylikni boshdan kechirishi mumkin, ayniqsa o’simta atrofdagi tuzilmalarni siqib chiqarsa.
- Yuz nervi disfunktsiyasi: kamdan-kam hollarda kattaroq o’smalar yaqin atrofdagi nervlarga ta’sir qilishi mumkin, bu esa zaiflik yoki yuzdagi sezuvchanlikning o’zgarishiga olib keladi.
Semptomlar odatda nozik bo’lib, asta-sekin rivojlanishi mumkin, bu esa o’simta sezilarli bo’lganda, odamlarni shifokorga murojaat qilishga undaydi.
Diagnostika
Pleomorfik adenoma tashxisi bir necha bosqichlarni o’z ichiga oladi:
- Tibbiy tarix va fizik tekshiruv: Sog’liqni saqlash mutaxassisi batafsil tibbiy tarixni olish va bo’lak va unga bog’liq bo’lgan har qanday alomatlarni baholash uchun fizik tekshiruvni o’tkazishdan boshlanadi.
- Tasvirlash tadqiqotlari: ultratovush, KT yoki MRI kabi tasvirlash usullari o’simtani, uning hajmini va uning atrofdagi to’qimalar bilan aloqasini tasavvur qilish uchun ishlatilishi mumkin. Ushbu tadqiqotlar pleomorfik adenomalarni boshqa turdagi o’smalardan ajratishga yordam beradi.
- Biopsiya: aniq tashxis biopsiya orqali amalga oshiriladi, bu erda mikroskopik tekshirish uchun to’qima namunasi olinadi. Ushbu bosqich tashxisni tasdiqlash va maligniteni istisno qilish uchun juda muhimdir.
Davolash
Pleomorfik adenomani davolashning asosiy usuli bu jarrohlik eksizyondir. Davolashga yondashuv odatda quyidagilarni o’z ichiga oladi:
- Jarrohlik yo’li bilan olib tashlash: Maqsad, takrorlanish xavfini minimallashtirish uchun o’simtani sog’lom to’qimalarning chegarasi bilan birga butunlay olib tashlashdir. Jarrohlik ko’pincha otorinolaringologiya yoki bosh va bo’yin jarrohligi bo’yicha mutaxassislar tomonidan amalga oshiriladi.
- Monitoring: Ba’zi hollarda, ayniqsa o’simta kichik va asemptomatik bo’lsa, diqqat bilan kuzatish tavsiya etilishi mumkin. Muntazam kuzatuv uchrashuvlari tibbiy yordam ko’rsatuvchi provayderlarga o’lchamdagi yoki alomatlardagi har qanday o’zgarishlarni kuzatish imkonini beradi.
- Jarrohlikdan keyingi parvarish: Jarrohlikdan keyin bemorlar to’g’ri davolanishni ta’minlash va takrorlanish belgilarini kuzatish uchun keyingi tashriflarni talab qilishi mumkin. Agar yuz nervi faoliyatiga biron bir ta’sir ko’rsatilsa, jismoniy th*rapy tavsiya etilishi mumkin.
Prognoz
Pleomorf adenomasi bo’lgan odamlar uchun prognoz odatda qulaydir. To’liq jarrohlik eksizyon bilan, qaytalanish ehtimoli past bo’ladi va ko’pchilik bemorlar yaxshi natijalarga erishadilar. Ammo, agar o’simta etarli darajada olib tashlanmasa, vaqt o’tishi bilan qaytalanish yoki malign transformatsiya xavfi mavjud.