Truncus arteriosus nima?
Truncus arteriosus – tug’ilish paytida yuzaga keladigan noyob va jiddiy tug’ma yurak nuqsoni bo’lib, yurakdan oddiy ikkita tomir: aorta va o’pka arteriyasi o’rniga bitta yirik qon tomirining mavjudligi bilan tavsiflanadi. Bu holat kislorodga boy va kislorodga boy qonning aralashishiga olib keladi, bu organizmga etkazib beriladigan kislorodni sezilarli darajada kamaytiradi va ko’pincha o’pkaga qon oqimining oshishiga olib keladi. Natijada, yurak bu o’zgargan qon dinamikasini boshqarish uchun ko’proq harakat qilishi kerak.
Turlar va ular bilan bog'liq shartlar
Truncus arteriosus ba’zan «umumiy arterial magistral» deb ataladi. Ushbu nuqsoni bo’lgan chaqaloqlarning ko’pchiligida qorincha septal nuqsoni (VSD) ham mavjud bo’lib, u ikkita pastki yurak kameralari (qorinchalar) orasidagi teshikdir. Bundan tashqari, bu bemorlar tez-tez trunkal qopqoq bilan bog’liq muammolarga duch kelishadi – yurakdan bitta tomirga qon oqimini nazorat qiluvchi qopqoq – bu trunkal qopqoq regürjitatsiyasi deb nomlanuvchi holatga olib keladi, bu erda qon yurakka orqaga oqishi mumkin.
Truncus arteriosus belgilari
Trunkus arteriosus belgilari odatda hayotning birinchi kunlarida namoyon bo’ladi va quyidagilarni o’z ichiga olishi mumkin:
- Kislorod darajasi pastligi sababli siyanoz (ko’k yoki kulrang teri).
- Haddan tashqari uyquchanlik va charchoq
- Yomon ovqatlanish va o’sishning etarli emasligi
- Tez yurak urishi yoki yurak urishi
- Tez yoki qattiq nafas olish
- Nafas qisilishi
Sabablari va xavf omillari
Bachadonda yurak rivojlanishining dastlabki bosqichlarida sodir bo’lsa-da, trunkus arteriosusning aniq sababi yaxshi tushunilmagan. Bir qator omillar ushbu nuqson xavfini oshirishi mumkin, jumladan:
- Homiladorlik davrida virusli infektsiyalar: nemis qizamiq (qizilcha) kabi infektsiyalar yurak rivojlanishiga salbiy ta’sir ko’rsatishi mumkin.
- Yomon nazorat ostida diabet: Qandli diabet bilan og’rigan ayollar xavflarni kamaytirish uchun homiladorlikdan oldin va homiladorlik paytida qon shakar darajasini nazorat qilishlari kerak.
- Ba’zi dorilar: Homiladorlik paytida qabul qilingan ba’zi dorilar konjenital yurak nuqsonlariga olib kelishi mumkin.
- Xromosoma kasalliklari: DiJorj sindromi kabi genetik sharoitlar xavfni oshirishi mumkin.
- Onaning chekish va spirtli ichimliklarni iste’mol qilish: Homiladorlik paytida chekish va spirtli ichimliklarni iste’mol qilish tug’ma yurak nuqsonlari bilan bog’liq.
- Semirib ketish: Onaning semirib ketishi ham yurak nuqsonlari xavfining oshishi bilan bog’liq.
Murakkabliklar
Truncus arteriosus yurak, o’pka va bolaning umumiy sog’lig’iga ta’sir qiluvchi og’ir asoratlarga olib kelishi mumkin:
- Nafas olishda qiyinchiliklar: o’pkaga ortiqcha qon oqimi suyuqlik to’planishiga olib kelishi mumkin, bu esa nafas olishni qiyinlashtiradi.
- O’pka gipertenziyasi: bu holat o’pkadagi qon tomirlari torayib, bosimni oshirib, yurakning o’pkaga qon quyishini qiyinlashtirganda paydo bo’ladi.
- Kengaygan yurak: Yurakdagi ish yukining ortishi uning kattalashishiga olib kelishi mumkin, bu esa vaqt o’tishi bilan potentsial yurak etishmovchiligiga olib keladi.
- Yurak etishmovchiligi: Bu jiddiy holat yurak tanani etarli darajada qon bilan ta’minlay olmaganida yuzaga keladi, natijada kislorod darajasi past bo’ladi va charchoq paydo bo’ladi.
Muvaffaqiyatli jarrohlik aralashuvidan keyin ham uzoq muddatli asoratlar, jumladan, o’pka gipertenziyasining kuchayishi, qopqoq regürjitatsiyasi va aritmiya rivojlanishi mumkin. Ushbu asoratlarning belgilari bosh aylanishi, charchoq va nafas qisilishi, ayniqsa, jismoniy zo’riqish paytida bo’lishi mumkin.
Diagnostika
Truncus arteriosus odatda tug’ilgandan keyin qisqa vaqt ichida tashxis qilinadi. Terining mavimsi bo’lishi va nafas olish qiyinlishuvi kabi belgilar qo’shimcha tekshiruvni talab qiladi. Diagnostika vositalariga quyidagilar kiradi:
- Puls oksimetri: qondagi kislorod darajasini o’lchaydi, yurak yoki o’pkaning potentsial muammolarini aniqlaydi.
- Ko’krak qafasi rentgenogrammasi: yurak va o’pkaning holatini baholaydi, yurak hajmi va suyuqlik to’planishi haqida tushuncha beradi.
- Ekokardiyogram: Ushbu ultratovushga asoslangan test trunkus arteriosus diagnostikasi, qon oqimining naqshlari va strukturaviy anomaliyalarni aniqlash uchun juda muhimdir.
Davolash
Jarrohlik trunkus arteriozini davolashning asosiy usuli bo’lib, odatda hayotning birinchi haftalarida amalga oshiriladi. Jarrohlik kislorodga boy va kam kislorodli qon uchun alohida yo’llarni yaratishga qaratilgan. Jarrohlik muolajalari quyidagilarni o’z ichiga olishi mumkin:
- Arterial yo’llarni qayta tiklash: Jarrohlar yangi aortani yaratadilar va o’pka arteriyasini bitta katta tomirdan ajratadilar.
- Qorincha septal nuqsonini yopish: qorinchalar orasidagi teshikni tuzatish uchun ko’pincha yamoq qo’llaniladi.
- Yangi o’pka arteriyasini yaratish: o’ng qorinchani o’pka arteriyasiga ulash uchun naychadan foydalanish mumkin.
Ba’zi hollarda, bola o’sib ulg’aygan sayin, ayniqsa, naychalar yoki klapanlar kabi o’smaydigan qismlarni almashtirish uchun keyingi operatsiyalar kerak bo’ladi. Kattaroq bolalar yoki kattalardagi tiqilib qolish yoki qopqoq muammolarini hal qilish uchun kateterga asoslangan protseduralar kabi kamroq invaziv variantlar mavjud bo’lishi mumkin.
Uzoq muddatli parvarish
Trunkus arteriosus uchun jarrohlik tuzatishdan o’tgan bolalar tug’ma kardiolog tomonidan umrbod kuzatuvni talab qiladi. Muntazam tekshiruvlar yurak faoliyatini kuzatish, yuzaga keladigan asoratlarni bartaraf etish va umumiy salomatlikni boshqarish uchun juda muhimdir.