Mitral qopqoq etishmovchiligi nima?
Mitral qopqoq etishmovchiligi yurak qopqog’i kasalliklarining eng keng tarqalgan shaklidir. Bunday holatda yurakning chap atrium va chap qorincha o’rtasida joylashgan mitral qopqoq to’liq yopilmaydi, bu esa qisqarish paytida qonning chap atriumga orqaga oqib ketishiga imkon beradi. Ushbu oqish yurakning tanaga etarli miqdorda qon quyish qobiliyatini buzishi mumkin, bu ko’pincha charchoq va nafas qisilishi kabi alomatlarga olib keladi. Ushbu holatning boshqa nomlari orasida mitral etishmovchilik (MR), mitral etishmovchilik va mitral qobiliyatsizlik mavjud.
MVR belgilari
Mitral qopqoq etishmovchiligi asta-sekin rivojlanishi mumkin, ko’pincha yillar davomida asemptomatik bo’lib qoladi. Biroq, vaziyat tez yomonlashganda, bu o’tkir mitral qopqoq etishmovchiligi deb ataladi. Semptomlar quyidagilarni o’z ichiga olishi mumkin:
- Charchoq: keng tarqalgan, ammo o’ziga xos bo’lmagan alomat.
- Nafas qisilishi: ayniqsa yotganda.
- Yurak urishi: tez urish, urish yoki chayqalish hissi.
- Shishish: Ayniqsa, oyoq yoki to’piqlarda.
MVR sabablari
Mitral qopqoq etishmovchiligining sabablarini tushunish uchun yurak qanday ishlashini bilish juda muhimdir. Yurakda bir tomonlama qon oqimini ta’minlaydigan to’rtta klapan mavjud. Mitral qopqoqning qopqoqlari (varaqalar) orqaga oqimning oldini olish uchun juda muhimdir. Agar bu qopqoqchalar mahkam yopilmasa, qon orqaga qarab oqadi, bu yurak ishini murakkablashtiradi.
Mitral qopqoq etishmovchiligini ikki turga bo’lish mumkin:
Birlamchi mitral qopqoq etishmovchiligi
Mitral qopqoq bilan bevosita bog’liq muammolar, masalan:
- Mitral qopqoq prolapsasi: klapan qopqoqlari chap atriumga bo’rtib, to’g’ri yopilishiga to’sqinlik qiladigan keng tarqalgan holat.
- Revmatik isitma: yurak klapanlarini shikastlashi mumkin bo’lgan davolanmagan streptokokning asorati.
- Tug’ma yurak nuqsonlari: tug’ilishda mavjud bo’lgan tizimli yurak muammolari.
Funktsional yoki ikkilamchi mitral yetishmovchilik
Yurakning boshqa sohalariga ta’sir qiladigan holatlar klapanlarning oqishiga olib kelishi mumkin, masalan:
- Yurak xurujlari: yurak mushaklarining shikastlanishi qopqoq funktsiyasiga ta’sir qilishi mumkin.
- Kardiyomiyopatiya: yurak mushagining qalinlashishi qon quyish jarayonini qiyinlashtiradi.
- Endokardit: yurak shilliq qavatining yallig’lanishi, ko’pincha infektsiyalar tufayli.
Xavf omillari
Ba’zi omillar mitral qopqoq etishmovchiligini rivojlanish xavfini oshirishi mumkin, jumladan:
- Oldingi yurak infektsiyalari
- Yurak xurujlari tarixi
- Tug’ma yurak nuqsonlari
- Mavjud yurak qopqog’i kasalliklari
- Yoshning o’sishi
- Ko’krak qafasiga radiatsiya terapiyasi
Murakkabliklar
Mitral qopqoq etishmovchiligining og’irligi turli xil asoratlarga olib kelishi mumkin:
- Atriyal fibrilatsiya: qon tomir xavfini oshiradigan tartibsiz yurak urishi.
- O’pka gipertenziyasi: o’pkada qon bosimining ko’tarilishi, suyuqlik to’planishiga olib keladi.
- Konjestif yurak etishmovchiligi: yurakning haddan tashqari zo’riqish tufayli etarli darajada pompalana olmasligi.
Tashxis
Mitral qopqoq etishmovchiligi diagnostikasi keng qamrovli fizik tekshiruvdan boshlanadi, shu jumladan orqaga qarab qon oqimini ko’rsatadigan xarakterli shovqinlarni aniqlash uchun yurakni stetoskop bilan tinglash.
Testlar
Umumiy diagnostik testlarga quyidagilar kiradi:
- Ekokardiyogram: yurak tuzilmalarini ko’rish va qon oqimini baholash uchun tovush to’lqinlaridan foydalanadigan asosiy tasvirlash usuli.
- Elektrokardiogramma (EKG): yurak ritmini kuzatib boradi va mitral qopqoq muammolari bilan bog’liq nosimmetrikliklar aniqlanishi mumkin.
- Ko’krak qafasi rentgenogrammasi: yurak hajmi va o’pka holatini baholaydi.
- Kardiyak MRI: Yurak tuzilmalarining batafsil tasvirlarini taklif qiladi.
- Yurak kateterizatsiyasi: Ba’zida boshqa testlar natijasiz bo’lsa, keyingi baholash uchun qo’llaniladi.
Sahnalashtirish
Tashxis qo’ygandan so’ng, shifokorlar kasallik belgilari va og’irligiga qarab bosqichlarni belgilashlari mumkin:
- A bosqichi: yurak qopqog’i kasalligi xavfi.
- B bosqich: simptomlarsiz engil va o’rta darajadagi qopqoq kasalligi.
- S bosqichi: simptomlarsiz og’ir qopqoq kasalligi.
- D bosqichi: simptomlarni keltirib chiqaradigan og’ir qopqoq kasalligi.
Outlook
Mitral qopqoq etishmovchiligi bo’lgan shaxslar uchun prognoz sezilarli darajada farq qiladi va quyidagilarga bog’liq:
- Kasallikning asosiy sababi
- Regurgitatsiyaning bosqichi va zo’ravonligi
- Vaziyatning davomiyligi
Davolash imkoniyatlari
Davolash strategiyasi yurak faoliyatini yaxshilash, simptomlarni engillashtirish va asoratlarni oldini olishga qaratilgan. Variantlar quyidagilarni o’z ichiga olishi mumkin:
- Monitoring: Yengil regürjitatsiya bilan og’rigan shaxslar darhol aralashuvsiz muntazam tekshiruvlarni talab qilishi mumkin.
- Turmush tarzini o’zgartirish: yurak-sog’lom odatlarni rag’batlantirish.
- Jarrohlik aralashuvi: Og’ir holatlar ko’pincha mitral qopqoqni jarrohlik yo’li bilan ta’mirlash yoki almashtirishni talab qiladi.
Jarrohlik muolajalari
- Mitral qopqoqni ta’mirlash: iloji bo’lsa afzal qilingan yondashuv. To’g’ri ishlashni tiklash uchun mavjud valfni ta’mirlashni o’z ichiga oladi.
- Mitral qopqoqni almashtirish: kasallangan qopqoqni mexanik yoki biologik qopqoq bilan almashtirishni o’z ichiga oladi.