Endometrioz nima?
Endometrioz – bu ayollarning reproduktiv tizimidagi kasallik bo’lib, odatda juda og’riqli. Endometrium deb ataladigan to’qima normal sharoitda bachadonning ichki devorini qoplaydi. Bu to’qima har bir hayz davrida qalinlashadi, parchalanadi va qon ketadi.
Ammo endometriozda bu endometrium bachadondan «tashqarida» o’sadi va odatda tuxumdonlar, fallop naychalari va tos bo’shlig’ining ichki qoplamini o’z ichiga oladi. Bachadon ichidagi oddiy endometrium to’qimalari kabi, endometrioz (bachadon tashqarisida hosil bo’lgan to’qimalar) ham hayz davrida qalinlashadi, parchalanadi va qon ketadi. Biroq, u tanadan chiqa olmaydi va shuning uchun tirnash xususiyati, chandiq va yopishqoqlikni keltirib chiqaradi.
Endometrioz juda og’riqli bo’lishi mumkin, ayniqsa hayz paytida. Yaxshiyamki, uni davolash mumkin.
Endometriozning sabablari
Endometriozning mumkin bo’lgan sabablari quyidagilardan iborat:
G’ayritabiiy hayz ko’rish – Tibbiyotda retrograd hayz ko’rish deb nomlanadi, bu holda hayz ko’rish qoni bachadon orqali bo’shatish o’rniga orqaga qaytadi. Menstrüel qon endometriyal hujayralarni o’z ichiga oladi va agar ular orqaga qaytsa, bu muammo bo’ladi, chunki bu hujayralar fallop naychasiga yoki tos bo’shlig’iga (teriga) yopishishi mumkin. Ular yopishtirilgandan so’ng, har safar hayz ko’rganingizda qalinlashadi va buziladi.
Immunitet bilan bog’liq muammolar – immunitet tizimi to’g’ri ishlamasa, tana endometriyal hujayralarni ajrata olmaydi. Natijada, organizm uchun xavf tug’diruvchi hujayralarni yo’q qilish va ko’payishning oldini olish qiyinlashadi.
Hujayra o’zgarishi – Estrogen ayol tanasida mavjud bo’lgan juda muhim gormon. U ishlab chiquvchi sifatida ishlaydi, buning natijasida ayollarning pubik tizimi va ayol tanasining boshqa qismlari rivojlanadi. Ba’zi hollarda, qiz o’sib ulg’ayganida, estrogen qandaydir tarzda embrion hujayralarga aylanadi. Bu hujayralar qiz balog’at yoshiga etganida endometriyal hujayralarga aylanadi.
Oldingi operatsiyalar – Kesariya kabi operatsiyalar endometriyal hujayralarni har qanday jarrohlik kesmaga yopishtirishga olib kelishi mumkin.
Qon tomirlari – Qon tomirlari ko’pincha bachadondan fallop naychasiga va tos terisiga endometriyal hujayralarni tashuvchisi bo’ladi.
Endometriozning xavf omillari
The following factors can increase a person’s risk of developing endometriosis:
Infertility
Abnormalities in the reproductive
system Excessive release of estrogen
Endometrioz diagnostikasi
Endometrioz va og’riqni keltirib chiqaradigan boshqa kasalliklarni tashxislash uchun shifokoringiz sizning alomatlaringizni batafsil aytib berishingizni so’raydi. Bunga og’riqning davomiyligi va joylashuvi ham kiradi.
Tos a'zolarini tekshirish
Shifokoringiz tos bo’shlig’ini tekshirish vaqtida tos bo’shlig’idagi anomaliyalarni qo’lda tekshiradi. U sizning bachadoningiz orqasidagi chandiqlar yoki jinsiy a’zolaringizdagi kistalarni tekshirishi mumkin.
Ultratovush
Sizning shifokoringiz tanangizning ichki tomoni tasvirlarini yaratish uchun ushbu testda yuqori chastotali tovush to’lqinlaridan foydalanadi. Reproduktiv organlarning eng yaxshi ko’rinishi uchun u ultratovushning ikkala turini ham bajarishi mumkin. U transduser deb ataladigan qurilmani vaginaga kiritish yoki tasvirni olish uchun qorin bo’shlig’iga bosish uchun foydalanadi.
MRI
Magnit-rezonans tasavvur qilish tanadagi to’qimalar yoki organlarning tasvirlarini yaratish uchun radio to’lqinlari va magnit maydondan foydalanadi. Bu shifokorga endometriyal implantlarning joylashishini ta’minlash uchun jarrohlik rejalashtirishda yordam beradi.
Laparoskopiya
Laparoskopiya – bu sizning jarrohingiz qorin bo’shlig’ining ichki qismini ko’rib chiqadigan protsedura. U laparoskopni (ko’rish vositasi) kiritish uchun kichik kesma qiladi va bachadon devori tashqarisida endometriyal to’qimalarning belgilarini qidiradi. U endometriyal implantlarning o’lchami, joylashishi va hajmi haqida ma’lumot beradi.
Endometriozni davolash usullari
Endometriozni davolashning keng tarqalgan usullari quyidagilardan iborat:
Dori-darmonlar
Og’riqni engillashtirish uchun shifokoringiz NSAID kabi og’riq qoldiruvchi vositalarni tavsiya qilishi mumkin. U shuningdek, steroid bo’lmagan yallig’lanishga qarshi dorilar bilan birgalikda gormon terapiyasini tavsiya qilishi mumkin.
Gormon terapiyasi
Qo’shimcha gormonlar endometriozning og’rig’ini kamaytirishga yoki yo’q qilishga yordam beradi. Endometriyal implantlar gormonlarning ko’tarilishi va pasayishi tufayli qalinlashadi, parchalanadi yoki qon ketadi. Endometrium to’qimalarining o’sishi gormon terapiyasi tufayli sekinlashadi va to’qimalarning yangi implantlarini oldini oladi. Vaziyatni davolaydigan gormon terapiyasi:
Gormonal kontratseptivlar
Gonadotropinni chiqaradigan gormon antagonistlari va agonistlari
Progestin terapiyasi
Aromataz inhibitörleri
Konservativ jarrohlik
Agar siz endometrioz bilan og’rigan holda homilador bo’lishga harakat qilsangiz, endometrioz implantlarini olib tashlaydigan operatsiya orqali bachadon va tuxumdonlarni saqlab qolishingiz mumkin. Agar endometrioz tufayli kuchli og’riqlar bo’lsa, operatsiyadan foyda ko’rasiz.
Fertillikni davolash
Endometrioz tufayli homilador bo’lishda qiyinchiliklarga duch kelishingiz mumkin. Shifokoringiz tug’ilishni davolashni xuddi shu tarzda tavsiya qilishi mumkin. Davolash tuxumdonlarni ko’proq tuxum ishlab chiqarish uchun stimulyatsiya qilishni o’z ichiga oladi.
Tuxumdonlarni olib tashlash bilan histerektomiya
Histerektomiya – bu bachadonni olib tashlash uchun operatsiya. Tuxumdonlarni olib tashlash menopauzaga olib keladi. Yurak kasalligi xavfi mavjud. Histerektomiya endometriozning belgilari va alomatlarini davolaydi. Bu og’ir hayzli qon ketishini, shuningdek, bachadon devorining kramplari tufayli og’riqli hayzlarni kamaytiradi.
Endometriozning asoratlari
Quyida endometriozning ikkita asosiy ehtimoli bor:
Saraton – Endometrioz bilan og’rigan odamlarda tuxumdon saratoni tez-tez uchraydi. Biroq, umumiy xavf past. Endometrioz saraton xavfini oshirsa-da, u nisbatan past. Ba’zi odamlar, shuningdek, endometrioz bilan bog’liq bo’lgan adenokarsinomadan aziyat chekishi mumkin, bu kam uchraydigan saraton va endometrioz tarixi bo’lganlarning hayotida keyinchalik rivojlanishi mumkin.
Bepushtlik – Bepushtlikning buzilishi endometriozning yana bir asoratidir. Endometrioz bilan og’rigan ayollarning deyarli 40 foizi homiladorlik paytida qiyinchiliklarga duch kelishadi. Tuxumdondan chiqarilgan tuxumning homilador bo’lishi uchun fallop naychasidan o’tishini talab qiladi. U sperma hujayrasi tomonidan urug’lantiriladi va rivojlanish uchun bachadon devoriga yopishadi. Endometrioz naychani to’sib qo’yadi va tuxumning sperma bilan birlashishiga to’sqinlik qiladi. Biroq, engil va o’rtacha endometrioz bilan og’rigan va hali ham homilador bo’lgan ko’plab ayollar bor.
Tez-tez so'raladigan savollar
Endometrioz haqida tez-tez beriladigan savollarga javoblar:
Endometrioz kimga tushadi?
Endometrioz ayollar uchun keng tarqalgan muammodir. Millionlab ayollar va o’smirlar bu muammoga duch kelishadi. Bitta doimiy narsa shundaki, faqat hayz ko’rishni boshlaganlar bu muammoga moyil. Ushbu muammodan aziyat chekadigan ayollarning umumiy yoshi 30-40 yosh.
Endometriozni qanday oldini olish mumkin?
Endometriozni oldini olishning eng yaxshi usuli tanadagi estrogen darajasini pasaytirishdir:
Muntazam mashq qilish
Kofein va alkogoldan voz kechish
To’g’ri tana vaznini saqlash
Endometrioz yuqumlimi yoki jinsiy aloqa orqali yuqishi mumkinmi?
Yo’q, endometrioz yuqumli yoki jinsiy yo’l bilan yuqmaydi.
Endometrioz irsiymi?
Hech qanday aniq dalil yo’q, ammo tadqiqotlarga ko’ra, agar so’nggi avloddan kimdir muammoga duch kelgan bo’lsa, siz muammoga ko’proq moyil bo’lishingiz mumkin.
Endometrioz saratonmi?
Yo’q, endometrioz saraton emas. Biroq, bu holda kistalar «yaxshi o’smalar» deb nomlanadi, chunki ular saraton hujayralariga o’xshash «o’zini tutishga» moyildirlar.