Aorta koarktatsiyasi nima?
Aortaning koarktatsiyasi – bu tananing asosiy arteriyasi bo’lgan aorta qismining torayishi bilan tavsiflangan muhim tug’ma yurak nuqsoni. Bu holat yurakni toraygan hudud orqali qonni haydash uchun ko’proq ishlashga majbur qiladi, bu esa bir qator mumkin bo’lgan sog’liq muammolariga olib keladi.
Odatda tug’ilishda mavjud bo’lgan aorta koarktatsiyasi turli omillar tufayli hayotning keyingi davrida ham rivojlanishi mumkin. Ko’pincha boshqa tug’ma yurak nuqsonlari bilan bog’liq bo’lsa-da, davolash usullari odatda samarali bo’lib, natijalarni yaxshilashga imkon beradi. Yurak sog’lig’ini doimiy ravishda ta’minlash uchun muntazam monitoring zarur.
Aorta koarktatsiyasining belgilari
Yangi tug’ilgan chaqaloqlarda quyidagi alomatlar paydo bo’lishi mumkin:
- Kuchli terlash
- Achchiqlanish
- Teri rangidagi o’zgarishlar
Katta yoshdagi bolalar va kattalar uchun simptomlar quyidagicha namoyon bo’lishi mumkin:
- Ko’krak og’rig’i
- Ko’tarilgan qon bosimi
- Tez-tez bosh og’rig’i
- Mushaklar kuchsizligi
- Oyoq kramplari yoki sovuq oyoqlar
- Burundan qon ketish
Alomatlarning mavjudligi va og’irligi har qanday bir vaqtda yurak kasalliklariga qarab farq qilishi mumkin.
Qachon tibbiy yordamga murojaat qilish kerak
Agar odam quyidagi holatlarga duch kelsa, darhol tibbiy yordam ko’rsatish juda muhimdir:
- Ko’krak qafasidagi sababsiz kuchli og’riq
- Hushidan ketish
- To’satdan nafas qisilishi
- Noma’lum yuqori qon bosimi
Ushbu alomatlar shoshilinch baholashni talab qiladigan jiddiy muammolarni ko’rsatishi mumkin.
Sabablari
Aorta koarktatsiyasining aniq sababi noma’lum bo’lib qolmoqda, garchi u odatda homila rivojlanishida yuzaga keladigan tug’ma yurak nuqsoni sifatida tasniflanadi. Kamdan kam hollarda u quyidagi sabablarga ko’ra yuzaga kelishi mumkin:
- Travmatik shikastlanish
- Ateroskleroz (tomirlarda xolesterin va yog’larning to’planishi)
- Qon tomirlarining yallig’lanishiga olib keladigan Takayasu arteriti kabi holatlar
Xavf omillari
Ba’zi omillar aorta koarktatsiyasini rivojlanish ehtimolini oshirishi mumkin:
- Erkak bo’lish
- Tyorner sindromi kabi genetik sharoitlar
- Boshqa tug’ma yurak nuqsonlari mavjudligi, shu jumladan:
Ikki tomonlama aorta qopqog’i
Subaorta stenozi
Patent arterioz kanali
Septal nuqsonlarning har xil turlari
Murakkabliklar
Vaziyat yurakdagi ish yukining ortishi tufayli bir nechta asoratlarni keltirib chiqarishi mumkin. Mumkin bo’lgan asoratlarga quyidagilar kiradi:
- Uzoq muddatli yuqori qon bosimi
- Qorincha gipertrofiyasi (yurak mushaklarining qalinlashishi)
- Aorta anevrizmasi yoki diseksiyonu
- Qon tomir
- Buyrak etishmovchiligi yoki yurak etishmovchiligi
Ushbu xavflarni kamaytirish uchun o’z vaqtida davolash juda muhimdir.
Diagnostika
Aortaning koarktatsiyasi ko’pincha tug’ilgandan keyin yoki muntazam tekshiruvlar paytida, ayniqsa og’ir bo’lsa, tashxis qilinadi. Tashxis odatda qo’l va oyoqlarda qon bosimini o’lchashni o’z ichiga oladi, bu torayishni ko’rsatadigan nomuvofiqliklarni aniqlaydi. Qo’shimcha diagnostika testlari quyidagilarni o’z ichiga olishi mumkin:
- Ekokardiyogram: yurak tasvirlarini yaratish va qon oqimini baholash uchun tovush to’lqinlaridan foydalanadi.
- Elektrokardiogramma (EKG): yurakning elektr faolligini anomaliyalar uchun nazorat qiladi.
- Ko’krak qafasi rentgenogrammasi: aorta va yurak hajmidagi o’zgarishlarni aniqlashi mumkin.
- MRI yoki kompyuter tomografiyasi: yurak va qon tomirlarining batafsil tasvirlarini taqdim eting.
- Yurak kateterizatsiyasi: aortani to’g’ridan-to’g’ri baholash uchun qon tomirlariga yupqa naychani kiritishni o’z ichiga oladi.
Davolash
Aorta koarktatsiyasini davolash tashxis yoshiga va kasallikning og’irligiga qarab o’zgaradi. Variantlar quyidagilarni o’z ichiga oladi:
- Dori-darmonlar: qon bosimi va boshqa alomatlarni boshqarish uchun, ayniqsa jarrohlik aralashuvidan oldin.
- Jarrohlik muolajalari:
Balon angioplastikasi va stentlash: toraygan qismni balon yordamida kengaytirish va uni ochiq saqlash uchun stent qo’yishni o’z ichiga oladi.
Uchdan uchigacha anastomoz bilan rezektsiya: toraygan qismni olib tashlash va aortaning sog’lom segmentlarini qayta ulash.
Subklavian qopqoq aortoplastikasi: aortani kengaytirish uchun subklavian arteriyaning bir qismidan foydalanish.
Bypass greftini tuzatish: qon oqimi uchun muqobil yo’lni yaratish.
Yamoq aortoplastikasi: aortani kengaytirish uchun toraygan joyni yamoqqa qo’yishni o’z ichiga oladi.
Kuzatuv parvarishi
Davolanishdan keyin odamlar qon bosimini nazorat qilish va yuzaga kelishi mumkin bo’lgan asoratlarni kuzatish uchun umrbod kuzatuvni talab qiladi. Doimiy tekshiruvlar doimiy sog’lig’ini ta’minlash va yuzaga keladigan muammolarni hal qilish uchun zarurdir.