Miya shishi nima?
G'ayritabiiy hujayralar ko'payishi miyaga qanday ta'sir qiladi
Miya shishlarining sabablari
Oila tarixi va irsiyat
Miya shishi kabi holatlar avloddan-avlodga o’tishi mumkin, shuning uchun oilangiz tarixi yoki sizning oilangizda miya shishi yoki saraton kasalligi mavjudligi miya shishi bilan kasallanish imkoniyatingizga katta ta’sir ko’rsatishi mumkin. Bizning tanamizdagi hujayralar DNK bilan to’ldirilgan, bu bizning genlarimizni hosil qiluvchi kimyoviy birikma. Genlar hujayralar qanday ishlashini aniqlaydi va hujayra ichidagi DNKning o’zgarishi hujayralarning tez ko’payishiga olib kelishi mumkin.
Bizning tanamizda asosan ikki turdagi genlar mavjud:
- Sog’lom o’sish va ko’payish uchun mas’ul bo’lgan onkogenlar.
- Mavjud hujayralarni nobud qilish orqali hujayra bo’linishini nazorat ostida ushlab turishga yordam beradigan o’smani bostiruvchi genlar, yangi sog’lom hujayralar ularni almashtirishi mumkin.
Miya shishi yoki ehtimoliy saraton xavfi onkogenlarning yoqilishi yoki o’smani bostiruvchi genlarning o’chirilishi natijasida miyada nomutanosiblikni keltirib chiqaradi.
Oldingi tibbiy holatlar
Radiatsiya ta'siri
Kam immunitet
Yosh
Semirib ketish
Miya shishlarining belgilari va belgilari
Miya shishlarining umumiy belgilari
Bosh og'rig'i
- Ertalab uyg’onganingizda bosh og’rig’i kuchliroq bo’lishi mumkin
- Bosh og’rig’i kun davomida o’zgaruvchan intensivlik bilan doimiy bo’lishi mumkin
- Agar siz mashq qilsangiz, pozitsiyani o’zgartirsangiz yoki yo’talsangiz, bosh og’rig’i kuchayishi mumkin
- Ko’pincha chidab bo’lmas bosh og’rig’i tufayli qusish kabi alomatlar paydo bo’lishi mumkin
- Bosh og’rig’i birjadan tashqari dori-darmonlarni sinab ko’rgandan keyin ham o’tishni rad etadi
Biroq, hamma bosh og’rig’i miya shishi belgisi emas. Ba’zida bu nosog’lom turmush tarzi, kech tunlar va stress tufayli bo’lishi mumkin. Agar bosh og’rig’i ketishdan bosh tortsa, iltimos, umumiy shifokorga tashrif buyuring.
Shaxsiyatning o'zgarishi
- Doimiy tirnash xususiyati, hatto mayda-chuyda narsalarda ham
- Bipolyar kayfiyat o’zgaradi, masalan, siz biron bir sababsiz bir daqiqa xursand bo’lishingiz va keyingi daqiqada qayg’uga botib ketishingiz mumkin.
- Letargik munosabat, kechiktirish va kundalik ishlarni bajarishni istamaslik
- Bir marta qilishni yaxshi ko’rgan narsaga munosabatingizni o’zgartiring, masalan, sevimli mashg’ulotingizdan nafratlanishni boshlashingiz mumkin.
- Kichik masalalarda tez-tez chalkashlik
Agar o’simta miyaning quyidagi joylaridan birida mavjud bo’lsa, shaxsiyatning o’zgarishi odatda kuzatiladi:
- Frontal lob
- Temporal lob
- Miyaning bir qismi
tutilishlar
Nervlarimiz orqali o’tadigan elektr impulslari, birinchi navbatda, signallarni miyaga va miyadan uzatish uchun javobgardir. Miyadagi o’sma nervlarni va qon tomirlarini o’zi uchun bo’sh joy yaratishga majbur qiladi, bu esa elektr impulslarining buzilishiga olib keladi, bu esa biz biladigan tutilish deb ataladigan tibbiy holatga olib keladi.
Bu yana bir keng tarqalgan miya shishi alomati bo’lib, bemorlarning 50 foizi o’sayotgan o’simta natijasida tutqanoqlarni boshdan kechiradi. O’sma ham miya shishining dastlabki belgilaridan biridir.
Xotirani yo'qotish
Frontal lob odatda fikrlash yoki qaror qabul qilish uchun javobgardir. Frontal yoki parietal lobdagi o’sma quyidagi belgilarga olib kelishi mumkin
- Siz osongina chalkashib ketishingiz mumkin. Bu yo’nalishlar kabi kichikroq narsalardan boshlanadi va ismlar va odamlarga qo’shimcha ish vaqtigacha ortadi
- Siz diqqatni jamlashda qiyinchiliklarga duch kelishingiz mumkin
- Ko’p vazifalarni bajarish yoki vazifalarni tezda bajarish qobiliyatingizga to’sqinlik qilishi mumkin
- O’tkir unutuvchanlikni boshdan kechirishingiz mumkin. Qisqa muddatli xotira yo’qolishi ham mumkin.
Kayfiyatning buzilishi
Kayfiyatning buzilishi kayfiyatning o’zgarishidan bir oz farq qiladi. Kayfiyat o’zgarishida siz kayfiyatning tez o’zgarishini boshdan kechirishingiz mumkin, ammo kayfiyat buzilishida his-tuyg’ular uzoq muddatli va progressiv xarakterga ega bo’lib, ko’pincha o’z-o’zini yo’q qilishga olib keladi. Depressiya, tashvish, siz boshdan kechiradigan bir nechta ruhiy kasalliklar bo’lishi mumkin. Odatiy kayfiyat buzilishlari quyidagi shaklda bo’lishi mumkin:
- Ijtimoiy tashvish
- Uyqusizlik
- Siz yoqtirgan narsalarga qiziqish yo’qoladi
- O’zini qadrlamaslik hissi
Bundan tashqari, boshqa umumiy simptomlar ham bo’lishi mumkin – zaiflik, charchoq, ko’ngil aynish hissi.
Miya shishining o'ziga xos belgilari
Ko'rish qobiliyatini yo'qotish
Nutq, o'qish va yozishdagi o'zgarishlar
Yuqoriga qarashda muammo
Balansni yo'qotish
Ayollarda laktatsiya muammosi
Yuzning xiralashishi
Miya shishlarining turlari
Miya shishi odatda miyada hujayralarning tez ko’payishi natijasida yuzaga keladi. Ko’pincha hujayralarning bu g’ayritabiiy bo’linishidan kelib chiqqan o’smalar qo’shni hujayralarga tarqala boshlaydi va o’simta o’sib borishi bilan tarqaladi. Miya shishining asosan ikkita toifasi mavjud, xususan:
- Tabiatan saraton bo’lmagan benign
- Saraton tabiatiga ega bo’lgan malign
Odatda, qo’shni hududlarga tarqaladigan o’sma ko’pincha malign o’smaning kuchayib borayotgan belgisi hisoblanadi.
Hozirgi kunda Jahon sog’liqni saqlash tashkiloti tomonidan kashf etilgan 130 dan ortiq miya shishi turlari mavjud bo’lib, ularning har biri kelib chiqqan hujayra turiga qarab tasniflanadi va nomlanadi. Miya o’smalari hajmi, shakli va kelib chiqish mintaqasiga qarab farqlanadi. Hozirgi vaqtda kashf etilgan miya shishlarining eng keng tarqalgan turlari:
Gliomalar
1. Astrositoma
2. Ependimomalar
3. Oligodendrogliomalar
4. Glioblastoma
Kraniofaringioma
Medulloblastima
Meningioma
Gipofiz adenomasi shishi
Gemangioblastoma
Miya shishlarini davolash
Miya o’smalarini davolash rejasi miyadagi o’smaning hajmi, turi va joylashishiga, bemorning umumiy sog’lig’iga va davolanish imtiyozlariga bog’liq.
Yaxshi (saraton bo’lmagan o’smalar) uchun o’simtani yo’q qilish uchun jarrohlik yoki boshqa aralashuv shakllari ko’rib chiqiladi.
Shu bilan birga, davolash metodologiyasi metastatik (saraton) o’smalar bo’lsa, radiatsiya, kimyo va boshqa aralashuvlarni o’z ichiga oladi.
Quyida miya saratoni deb ataladigan miya shishlarini davolash usullari keltirilgan.
Jarrohlik
Miya shishini davolashda birinchi afzallik har doim o’simtani olib tashlashdir.
Kamroq muhim joylarda kichik o’smalarni olib tashlash osonroq. Biroq, tanqidiy va uzoq joylarda joylashgan o’smalar qiyin. Ba’zi hollarda ko’rish, eshitish va boshqalar kabi hayotiy funktsiyalarga zarar etkazish xavfi mavjud. Shunga qaramay, neyroxirurglar o’simtaning iloji boricha ko’proq qismini olishga harakat qilishadi.
Bugungi kunda eng yaxshi shifoxonalar minimal invaziv Robotik Neyroxirurgiyalarni amalga oshiradilar, ular uzoq joylarda operatsiyalarni atrofdagi to’qimalarga ozgina yoki umuman zarar etkazmasdan amalga oshirishga qodir.
Miya saratoni uchun boshqa davolash usullari
Kimyoterapiya
Radiatsiya terapiyasi
Brakiterapiya
Stereotaktik radiojarrohlik
Steretaktik radiojarrohlik (SRS) radiojarrohlikning ilg’or shakli bo’lib, ko’p o’lchovli tasvirlar yordamida maqsadli nuqtaga nurlanish dozalarining juda yuqori dozalari yuboriladi. Stereotaktik radiojarrohlik saraton hujayralarini atrofdagi sog’lom to’qimalarga minimal yoki umuman zarar etkazmasdan zarar etkazishga muvaffaq bo’ladi. Taniqli SRS variantlari:
- Chiziqli tezlatuvchi mashinalar. Cyberknife – bugungi kunda eng mashhur mashina.
- Gamma pichoq (bugungi kunda kamroq tarqalgan)
- Proton nurlari terapiyasi: ilg’or aralashuv va butun dunyo bo’ylab tanlangan shifoxonalarda mavjud.