Akustik neyroma nima?
Akustik neyroma, shuningdek, vestibulyar shvannoma sifatida ham tanilgan, ichki quloqni miya bilan bog’laydigan vestibulyar asabni o’rab turgan Schwann hujayralaridan kelib chiqadigan saratonsiz o’simta. Bu holat birinchi navbatda muvozanat va eshitishga ta’sir qiladi, chunki vestibulyar asab muvozanat va eshitish funktsiyasini saqlashga yordam beradigan signallarni uzatish uchun javobgardir. Odatda sekin o’sadigan bo’lsa-da, bu o’smalar miyaning muhim tuzilmalariga qarshi bosim o’tkazsa, jiddiy sog’liq muammolariga olib kelishi mumkin.
Akustik nevromaning belgilari
Akustik neyroma belgilari ko’pincha asta-sekin rivojlanadi, bu ularni e’tiborsiz qoldirishni osonlashtiradi. Vaqt o’tishi bilan o’simtaning eshitish va muvozanat nervlariga bosimi turli yo’llar bilan namoyon bo’lishi mumkin, ko’pincha quyidagilarga olib keladi:
- Eshitish qobiliyatini yo’qotish: Bu odatda asta-sekin sodir bo’ladi va ko’pincha bir tomonda aniqroq bo’ladi. Kamdan kam hollarda, bu to’satdan paydo bo’lishi mumkin.
- Tinnitus: Bemorlar ta’sirlangan qulog’ida qo’ng’iroq yoki shovqinni sezishi mumkin.
- Muvozanat bilan bog’liq muammolar: odamlar o’zlarini beqaror his qilishlari yoki muvozanatni saqlashda qiyinchiliklarga duch kelishlari mumkin.
- Bosh aylanishi: Ba’zilar bosh aylanishi yoki vertigo epizodlarini boshdan kechirishi mumkin.
- Yuz belgilari: Ba’zi hollarda o’simta yuz nervini bosib, yuzning uyquchanligiga yoki kamdan-kam hollarda mushaklar harakatining kuchsizligiga olib kelishi mumkin.
O’simta kattalashgani sayin, bu alomatlar kuchayishi va sezilarli bo’lishi mumkin. Kamdan kam hollarda katta akustik neyroma miya sopasini siqib, hayot uchun xavf tug’dirishi mumkin.
Akustik nevromaning sabablari
Akustik neyromalarning aniq sababi deyarli noma’lum bo’lib qolsa-da, genetik omillar bilan bog’liqlik mavjud. Xususan, 22-xromosomadagi o’simta bostiruvchi oqsil ishlab chiqaradigan gendagi o’zgarishlar Schwann hujayralarining anormal o’sishiga olib kelishi mumkin. Ushbu genetik o’zgarish, ayniqsa, 2-toifa neyrofibromatoz bilan kasallangan odamlarda kuzatiladi, bu kamdan-kam uchraydigan kasallik bo’lib, ikki tomonlama vestibulyar shvannomalar – boshning ikkala tomonidagi o’smalar rivojlanishi bilan tavsiflanadi.
2-toifa neyrofibromatoz tasdiqlangan xavf omili bo’lsa-da, u akustik neyroma holatlarining kichik foizini (taxminan 5%) tashkil qiladi. Vaziyat autosomal dominant irsiyat namunasiga mos keladi, ya’ni bu kasallikka chalingan ota-ona uni bolasiga o’tkazish ehtimoli 50% ga etadi.
Xavf omillari
Akustik neyroma rivojlanishining asosiy xavf omili 2-toifa neyrofibromatozning oila tarixidir. Biroq, akustik neyroma holatlarining aksariyati ma’lum genetik bog’liqliksiz sporadik ravishda yuzaga keladi. Tadqiqotda boshqa potentsial, ammo tasdiqlanmagan xavf omillari aniq belgilanmagan.
Diagnostika
Akustik neyroma diagnostikasi odatda tibbiy tarixni baholash, fizik tekshiruv va ilg’or tasvirlash usullarining kombinatsiyasini o’z ichiga oladi. Odatda quyidagi usullar qo’llaniladi:
- Eshitish testlari: Audiometrik baholash eshitish qobiliyatini yo’qotish darajasini va uning kundalik faoliyatga ta’sirini aniqlashga yordam beradi.
- Tasviriy tadqiqotlar: Magnit-rezonans tomografiya (MRI) o’simta mavjudligi va hajmini ko’rish uchun oltin standartdir. Ba’zida vaziyatni baholash uchun kompyuter tomografiyasi ham qo’llanilishi mumkin.
Davolash imkoniyatlari
Akustik nevromani davolashga yondashuv bir necha omillarga bog’liq, jumladan o’sma hajmi, o’sish tezligi va bemorning umumiy salomatligi. Davolashning asosiy variantlari quyidagilarni o’z ichiga oladi:
- Monitoring: Kichikroq, sekin o’sadigan o’smalar uchun har qanday o’zgarishlarni kuzatish uchun muntazam kuzatuvlar va tasvirlar bilan «hushyor kutish» usuli qo’llanilishi mumkin.
- Radiatsiya terapiyasi: Stereotaktik radiojarrohlik, o’simtaga maqsadli nurlanishni etkazib beradigan invaziv bo’lmagan davolash, atrofdagi to’qimalarni saqlab qolish bilan birga o’sishni nazorat qilishda samarali bo’lishi mumkin.
- Jarrohlik yo’li bilan olib tashlash: Kattaroq o’smalar yoki sezilarli simptomlarni keltirib chiqaradiganlar uchun jarrohlik eksizyon kerak bo’lishi mumkin. Maqsad, qo’shni nervlarning zararlanishini kamaytirish bilan birga o’simtani olib tashlashdir.
Murakkabliklar
Akustik nevromaning mavjudligi uzoq muddatli asoratlarga olib kelishi mumkin, masalan:
- Doimiy eshitish qobiliyatini yo’qotish: Bu, ayniqsa o’simta katta bo’lsa yoki jarrohlik zarur bo’lsa, paydo bo’lishi mumkin.
- Yuzning xiralashishi va zaifligi: Nervlarning ta’sirlanishiga qarab, bemorlarda yuz hissi yoki motor funktsiyasi bilan bog’liq muammolar paydo bo’lishi mumkin.
- Balans muammolari: Doimiy muvozanat muammolari kundalik hayotga sezilarli ta’sir ko’rsatishi mumkin.
- Tinnitus: Quloqda doimiy jiringlash bezovta qilishi va hayot sifatiga ta’sir qilishi mumkin.