Rabdomyosarkoma nima?
Rabdomiyosarkoma yumshoq to’qimalar hujayralaridan, ayniqsa mushak to’qimalariga aylanadigan hujayralardan kelib chiqadigan noyob saraton turidir. Ushbu agressiv saraton asosan bolalar va o’smirlarga ta’sir qiladi, ammo u har qanday yoshdagi odamlarda paydo bo’lishi mumkin. Yumshoq to’qimalarning turli organlarni bog’lash va qo’llab-quvvatlash muhimligini hisobga olsak, bu kasallikning oqibatlari sezilarli bo’lishi mumkin.
Rabdomyosarkoma tananing turli joylarida paydo bo’lishi mumkin, ammo u ko’pincha quyidagilarda uchraydi:
Bosh va bo’yin mintaqasi: Bu sohadagi o’smalar bosh og’rig’i, burundan qon ketish va ko’z atrofidagi shish kabi sezilarli alomatlarga olib kelishi mumkin.
Siydik chiqarish tizimi: siydik pufagining ishtiroki siyish jarayonini murakkablashtiradigan massa yoki qon ketish shaklida namoyon bo’lishi mumkin.
Reproduktiv tizim: Ayollarda g’ayritabiiy qon ketishi yoki vaginada massa paydo bo’lishi mumkin, erkaklarda esa moyaklar ta’sir qilishi mumkin.
Oyoq-qo’llar: qo’l va oyoqlarda simptomlar o’simta o’sishi tufayli og’riq va shish yoki bo’laklarni o’z ichiga olishi mumkin.
Semptomlar va belgilar
Rabdomyosarkoma belgilari o’simtaning joylashishiga qarab sezilarli darajada farq qiladi:
Bosh va bo’yin: bosh og’rig’i, burundan qon ketish va ko’zning shishishi.
Siydik chiqarish va reproduktiv tizimlar: anormal qon ketish, siyish qiyinlishuvi yoki ichak harakati bilan bog’liq muammolar.
Oyoq-qo’llar: og’riq, shishish yoki bo’lakning mavjudligi.
Sabablarini tushunish
Rabdomiyosarkomaning aniq sababi noma’lumligicha qolmoqda. Bu saraton yumshoq to’qimalar hujayrasi DNKda mutatsiyaga uchraganida boshlanadi, bu hujayraning o’sishi va o’limini boshqaradi. Saraton hujayralarida bu ko’rsatmalar o’zgaradi, bu hujayralarning nazoratsiz bo’linishiga va atrofdagi sog’lom to’qimalarni bosib olishi mumkin bo’lgan o’smalarning paydo bo’lishiga olib keladi. Vaqt o’tishi bilan bu hujayralar ajralib chiqishi va tananing boshqa joylariga tarqalishi mumkin, bu jarayon metastaz deb ataladi.
Xavf omillari
Rabdomiyosarkoma rivojlanish xavfini bir necha omillar oshirishi mumkin:
Yoshi: Ko’pincha 10 yoshgacha bo’lgan bolalarda uchraydi.
Genetik sindromlar: Neyrofibromatoz, Noonan sindromi va boshqalar kabi ba’zi irsiy kasalliklar ushbu saraton rivojlanishining yuqori ehtimoli bilan bog’liq.
Afsuski, rabdomyosarkoma uchun ma’lum profilaktika choralari mavjud emas.
Murakkabliklar
Rabdomyosarkoma va uni davolashdan kelib chiqadigan asoratlar sezilarli bo’lishi mumkin:
Metastaz: Saraton tananing boshqa qismlariga tarqalishi mumkin, bu esa ko’proq intensiv davolanishni talab qiladi va tiklanishni qiyinlashtiradi.
Uzoq muddatli nojo’ya ta’sirlar: Kasallik ham, uni davolash ham doimiy davolanishni talab qiladigan doimiy sog’liq muammolariga olib kelishi mumkin.
Diagnostika
Rabdomyosarkoma tashxisi odatda to’liq fizik tekshiruvdan boshlanadi. Shundan so’ng, sog’liqni saqlash mutaxassislari o’simtaning joylashishini va hajmini aniqlash uchun turli ko’rish testlarini tavsiya qilishlari mumkin. Ushbu testlar quyidagilarni o’z ichiga olishi mumkin:
rentgen nurlari
Kompyuter tomografiyasi
MRI skanerlari
PET skanerlari
Suyak skanerlari
Laboratoriya tahlili uchun to’qimalar namunalarini olish uchun biopsiya ham o’tkazilishi mumkin. Amalga oshirilgan biopsiya turi har xil bo’lishi mumkin, igna biopsiyalari va jarrohlik biopsiyalari keng tarqalgan usullardir.
Davolash usullari
Rabdomyosarkomani davolash odatda individual sharoitlarga moslashtirilgan davolash kombinatsiyasini o’z ichiga oladi:
Jarrohlik
Jarrohlikning asosiy maqsadi o’simtani to’liq olib tashlashdir. Ammo, agar o’simta hayotiy organlar yaqinida joylashgan bo’lsa, uni to’liq olib tashlash mumkin emas. Bunday hollarda qolgan saraton hujayralarini nishonga olish uchun qo’shimcha davolash usullari qo’llaniladi.
Kimyoterapiya
Ushbu yondashuv saraton hujayralarini o’ldirish uchun kuchli dorilarni qo’llashni o’z ichiga oladi. Ko’pincha, o’simtani qisqartirish uchun operatsiyadan oldin yoki undan keyin qoldiq saraton hujayralarini yo’q qilish uchun paydo bo’lishi mumkin bo’lgan dorilar kombinatsiyasi qo’llaniladi.
Radiatsiya terapiyasi
Radiatsiya terapiyasi qolgan saraton hujayralarini yo’q qilish uchun o’simta joyiga yo’naltirilgan yuqori energiyali nurlardan foydalanadi. Ushbu usul jarrohlikdan so’ng yoki o’simta joylashuvi tufayli jarrohlik katta xavf tug’diradigan hollarda qo’llanilishi mumkin.