Dislokatsiyalangan son nima?
Son suyagining koptoksimon boshi (son suyagi) tos suyagining uyasi bo’lgan atsetabulumdan tashqariga chiqib ketganda yuzaga keladigan jiddiy holat. Bu shikastlanish, yiqilish, avtohalokat yoki sport bilan bog’liq jarohatlar kabi jiddiy jarohatlardan kelib chiqishi mumkin. Kesilgan son – bu zudlik bilan e’tibor va ehtiyotkorlik bilan davolashni talab qiladigan jiddiy jarohat.
Chiqib ketgan sonning sabablari
Chiqib ketgan sonlar odatda yuqori ta’sirli harakatlar yoki baxtsiz hodisalar bilan bog’liq. Asosiy sabablarning ba’zilari quyidagilardan iborat:
- Travma: kestirib chiqib ketishining eng tez-tez uchraydigan sababi avtohalokat yoki balandlikdan yiqilish kabi yuqori energiyali shikastlanishdir.
- Sport jarohatlari: futbol yoki futbol kabi to’satdan to’xtash yoki yo’nalishni o’zgartirish bilan bog’liq harakatlar sonning dislokatsiyasiga olib kelishi mumkin.
- Tug’ma omillar: Ba’zi odamlar son bo’g’imlari anomaliyalari bilan tug’iladi, bu ularni dislokatsiyaga olib kelishi mumkin.
- Tibbiy sharoitlar: Artrit yoki oldingi kestirib, jarohatlar kabi holatlar qo’shma tuzilmani zaiflashtirishi mumkin, bu esa dislokatsiya xavfini oshiradi.
Chiqib ketgan sonning belgilari
Chiqib ketgan sonning belgilari intensivlikda farq qilishi mumkin, lekin odatda quyidagilarni o’z ichiga oladi:
- Qattiq og’riq: odamlar ko’pincha kestirib, uning atrofidagi hududlarda kuchli og’riqni boshdan kechirishadi.
- Qo’shimchani harakatga keltira olmaslik: ta’sirlangan oyoq harakatsiz bo’lib ko’rinishi mumkin va harakat qilish qiyin yoki imkonsiz bo’lishi mumkin.
- Deformatsiya: oyoq ko’rinadigan joydan tashqarida ko’rinishi mumkin, qisqarishi yoki noto’g’ri joylashishi mumkin.
- Shishish va ko’karishlar: son bo’g’imlari atrofidagi yallig’lanish sezilarli shish va rang o’zgarishiga olib kelishi mumkin.
- Uyqusizlik yoki zaiflik: nervlarning shikastlanishi mumkin, bu esa oyoqda karıncalanma yoki zaiflik hissi paydo bo’lishiga olib keladi.
Tashxis
Chiqib ketgan sonni tashxislash odatda fizik tekshiruv va tasviriy tadqiqotlarning kombinatsiyasini o’z ichiga oladi. Sog’liqni saqlash mutaxassislari quyidagilarni amalga oshiradilar:
- Jismoniy tekshiruv: son bo’g’imining to’liq baholanishi, jumladan, harakat oralig’i, og’riq va har qanday ko’rinadigan deformatsiyalar tekshiriladi.
- Tasviriy tadqiqotlar: rentgen nurlari odatda tashxisni tasdiqlash va shikastlanish darajasini baholash uchun ishlatiladi. Ba’zi hollarda atrofdagi yumshoq to’qimalar va tuzilmalarni baholash uchun magnit-rezonans tomografiya (MRI) kabi ilg’or tasvirlash usullari qo’llanilishi mumkin.
Davolash
Chiqib ketgan sonni davolash femurni rozetkaga qayta joylashtirish va to’g’ri davolanishni ta’minlashga qaratilgan. Variantlar quyidagilarni o’z ichiga oladi:
- Qisqartirish: eng tezkor davolash kestirib, bo’g’imini to’g’ri holatga qaytarishdir. Reduktsiya deb nomlanuvchi ushbu protsedura ko’pincha sedasyon yoki behushlik ostida amalga oshirilishi mumkin.
- Immobilizatsiya: Reduksiyadan so’ng, shifo berish va keyingi dislokatsiyani oldini olish uchun kestirib, qavs yoki shina yordamida immobilizatsiya qilinishi mumkin.
- Reabilitatsiya: Jismoniy terapiya tiklanishda hal qiluvchi rol o’ynaydi, bu son bo’g’imining kuchini, moslashuvchanligini va faoliyatini tiklashga yordam beradi. Shaxsiy ehtiyojlardan kelib chiqqan holda moslashtirilgan reabilitatsiya dasturi ishlab chiqiladi.
- Jarrohlik: kalça qo’shimchasi jiddiy shikastlangan hollarda yoki takroriy dislokatsiyalar yuzaga kelsa, jarrohlik aralashuvi zarur bo’lishi mumkin. Jarrohlik qo’shimchani tuzatish, suyaklarni qayta tiklash yoki atrofdagi tuzilmalarni mustahkamlashni o’z ichiga olishi mumkin.
Murakkabliklar
Ko’p odamlar chiqib ketgan sondan to’liq tiklanishiga qaramay, bir qator mumkin bo’lgan asoratlar paydo bo’lishi mumkin:
- Avaskulyar nekroz: femur boshini qon bilan ta’minlashning buzilishi to’qimalarning o’limiga olib kelishi mumkin, bu esa sezilarli uzoq muddatli asoratlarni keltirib chiqarishi mumkin.
- Artrit: jarohatlar son bo’g’imidagi artritning rivojlanishini tezlashtirishi mumkin, bu surunkali og’riq va harakatchanlik muammolariga olib keladi.
- Nervning shikastlanishi: Dislokatsiya paytida atrofdagi nervlarning shikastlanishi uzoq davom etadigan zaiflik, uyqusizlik yoki boshqa hissiy nuqsonlarga olib kelishi mumkin.