Bog'liq shish nima?
Bog’liq shish – bu tananing ma’lum joylarida, birinchi navbatda pastki ekstremitalarda, masalan, oyoq, to’piq va oyoqlarda suyuqlik to’planishi bilan tavsiflangan tibbiy holat. Bu holat ko’pincha odam uzoq vaqt tik turgan yoki o’tirgan holatda bo’lganida, qaram joylarda suyuqlik to’planishiga olib keladigan tortishish ta’siridan kelib chiqadi. Bu yaxshi muammo bo’lishi mumkin bo’lsa-da, qaram shish ham e’tibor talab qiladigan asosiy sog’liq muammolarini ko’rsatishi mumkin.
Bog'liq shish paydo bo'lishining sabablari
Bog’liq shish paydo bo’lishining asosiy sababi tortishishning tanadagi suyuqlik taqsimotiga ta’siri. Biroq, uning rivojlanishiga bir qancha omillar va shartlar yordam berishi mumkin:
- Uzoq vaqt davomida o’tirish yoki tik turish: uzoq vaqt davomida bir holatda qolish venoz qaytishga to’sqinlik qilishi mumkin, bu esa oyoqlarda suyuqlik to’planishiga olib keladi.
- Yurak kasalliklari: yurak etishmovchiligi qonni pompalash samaradorligini pasayishiga olib kelishi mumkin, natijada suyuqlik, ayniqsa pastki oyoqlarda to’planadi.
- Buyrak kasalliklari: Buyrak funktsiyasining buzilishi tanadagi suyuqlik muvozanatini buzishi mumkin, bu esa shish paydo bo’lishiga olib keladi.
- Jigar kasalligi: Jigar funktsiyasiga ta’sir qiluvchi holatlar qondagi protein darajasini o’zgartirishi mumkin, bu suyuqlik tarqalishiga ta’sir qilishi va shish paydo bo’lishiga olib kelishi mumkin.
- Venoz etishmovchilik: Bu holat tomirlar qonni ekstremitalardan yurakka samarali qaytara olmaganida yuzaga keladi, bu esa qon va suyuqlikning to’planishiga olib keladi.
- Limfatik obstruktsiya: Limfa tizimidagi blokirovkalar suyuqlikning to’g’ri oqib chiqishiga to’sqinlik qilishi mumkin, bu esa shish paydo bo’lishiga yordam beradi.
- Dori-darmonlarning nojo’ya ta’siri: Ba’zi dorilar yon ta’sir sifatida suyuqlikni ushlab turishga olib kelishi mumkin, bu esa qaram shish paydo bo’lishiga olib keladi.
- Homiladorlik: Homiladorlik davrida gormonal o’zgarishlar va suyuqlik hajmining oshishi, ayniqsa oyoq va oyoqlarda shish paydo bo’lishiga olib kelishi mumkin.
Bog'liq shishning belgilari
Bog’langan shishning eng sezilarli alomati ta’sirlangan hududlarda shish paydo bo’lib, ko’pincha quyidagilar bilan birga keladi:
- Oyoqlarda og’irlik yoki siqilish hissi.
- Shishgan joyni bosgandan keyin kichik chuqurchalar qoladigan chuqurlikdagi shish.
- Teri rangidagi o’zgarishlar, ko’pincha rangpar yoki porloq ko’rinadi.
- Shishgan oyoq-qo’llarda og’riq yoki noqulaylik.
Diagnostika
Bog’liq shishning tashxisi odatda to’liq tibbiy tarix va fizik tekshiruvdan boshlanadi. Tibbiyot mutaxassislari quyidagilarni baholaydilar:
- Semptomlar: shishning davomiyligi, zo’ravonligi va unga bog’liq omillarni tushunish.
- Joylashuv: o’tirish yoki tik turish kabi muayyan pozitsiyalarda shish paydo bo’ladimi yoki yo’qligini qayd qilish.
- Tibbiy tarix: suyuqlikni ushlab turishga yordam beradigan har qanday asosiy shartlarni yoki dori-darmonlarni baholash.
Qo’shimcha diagnostika testlari quyidagilarni o’z ichiga olishi mumkin:
- Qon testlari: buyrak, jigar va yurak faoliyatini baholash uchun.
- Ultratovush: tomirlardagi qon oqimini baholash va qon quyqalarini istisno qilish.
- Rentgen nurlari yoki kompyuter tomografiyasi: o’pka yoki yurakni mumkin bo’lgan asoratlarni tekshirish uchun.
Boshqaruv va davolash
Bog’liq shishni boshqarish asosiy sababni bartaraf etishga va simptomatik yengillikni ta’minlashga qaratilgan. Strategiyalar quyidagilarni o’z ichiga olishi mumkin:
- Hayot tarzi o’zgarishlari:
- Vaqti-vaqti bilan oyoqlarni ko’tarish suyuqlikning yurakka qaytishini osonlashtirishi mumkin.
Qon aylanishini yaxshilash uchun yurish kabi muntazam jismoniy faoliyat bilan shug’ullanish.
Siqish paypoqlarini kiyish venoz qaytishni rag’batlantirish orqali shishishni kamaytirishga yordam beradi. - Ratsiondagi o’zgarishlar:
- Tuzni iste’mol qilishni kamaytirish suyuqlikni ushlab turishni kamaytirishga yordam beradi.
Suvsizlanish tanadagi suyuqlik muvozanatini to’g’ri ushlab turishini ta’minlaydi. - Dori-darmonlarni sozlash: Agar dorilar suyuqlikni ushlab turishga hissa qo’shsa, sog’liqni saqlash mutaxassislari alternativalarni taklif qilishlari yoki dozalarni sozlashlari mumkin.
- Asosiy shartlarni davolash:
- To’g’ri davolash orqali yurak, buyrak yoki jigar kasalliklarini davolash shishishni sezilarli darajada kamaytirishi mumkin.
Og’ir holatlarda skleroterapiya yoki jarrohlik kabi venoz etishmovchilikni boshqarish uchun strategiyalarni amalga oshirish.
Qachon tibbiy yordamga murojaat qilish kerak
Bog’liq shish ko’pincha yaxshi xarakterga ega bo’lsa-da, ba’zi alomatlar darhol tibbiy yordamni talab qiladi, jumladan:
- To’satdan shish paydo bo’lishi, ayniqsa ko’krak og’rig’i yoki nafas olish qiyinlishuvi bilan birga bo’lsa.
- Shishgan joyda kuchli og’riq yoki rang o’zgarishi.
- Issiqlik, qizarish yoki isitma kabi infektsiya belgilari.