Arteriovenoz oqma nima?
Arteriovenoz (AV) oqma arteriya va vena o’rtasidagi g’ayritabiiy aloqa bo’lib, qonning kapillyarlarni chetlab o’tib, to’g’ridan-to’g’ri arteriyadan venaga oqishini ta’minlaydi. Bu o’zgargan qon oqimi fistulaning hajmi va joylashishiga qarab sezilarli asoratlarga olib kelishi mumkin.
AV oqmalari tug’ma (tug’ilishda mavjud) yoki keyinchalik hayotda paydo bo’lishi mumkin. Ular quyidagi sabablarga ko’ra rivojlanishi mumkin:
- Jarohatlar: jarohatlar, masalan, o’q yoki pichoq jarohatlari, arteriya va tomir o’rtasida tartibsiz aloqani keltirib chiqarishi mumkin.
- Tug’ma sharoitlar: Ba’zi hollarda xomilalik o’sish davrida qon tomir tuzilmalar to’g’ri rivojlanmaydi.
- Genetik kasalliklar: Osler-Veber-Rendu kasalligi kabi ba’zi holatlar qon tomirlarining anormalligiga, shu jumladan AV oqmalariga olib kelishi mumkin.
- Dializ protseduralari: Og’ir buyrak kasalligi bo’lgan odamlarda dializga kirishni osonlashtirish uchun qo’lda AV oqmasini jarrohlik yo’li bilan yaratish odatiy holdir.
Semptomlar
Kichik AV oqmalari ko’pincha e’tiborga olinmaydi va davolanishni talab qilmasligi mumkin, ammo kattaroq oqmalar turli xil simptomlarni ko’rsatishi mumkin, jumladan:
- Ko’rinadigan tomirlar: varikoz tomirlariga o’xshash binafsha, bo’rtib ketgan tomirlar.
- Shishish: qon oqimining o’zgarishi tufayli qo’l yoki oyoqlarda.
- Qon bosimining o’zgarishi: qon bosimining pasayishi mumkin.
- Charchoq: umumiy charchoq, chunki tanadagi qon oqimi o’zgaradi.
- Yurak asoratlari: Vaqt o’tishi bilan katta AV oqmalari yurakdagi ish yukining ortishi tufayli yurak etishmovchiligiga olib kelishi mumkin.
Muayyan joylar noyob alomatlarga olib kelishi mumkin:
- O’pka AV oqmalari: siyanozga (lablar va tirnoqlarning mavimsi rangga bo’yalishi), barmoq uchlari siqilishiga yoki qonning yo’talishiga olib kelishi mumkin.
- Gastrointestinal AV oqmalari: oshqozon-ichakdan qon ketishiga olib kelishi mumkin.
Diagnostika
AV oqma diagnostikasi odatda to’liq fizik tekshiruvdan boshlanadi. Tibbiy yordam ko’rsatuvchi provayderlar bruits deb nomlanuvchi g’ayritabiiy qon oqimi tovushlarini tinglashlari mumkin. Tashxisni tasdiqlash uchun bir nechta testlarni o’tkazish mumkin:
- Dupleks ultratovush: Ushbu tasvirlash usuli qon oqimini baholash uchun tovush to’lqinlaridan foydalanadi va oyoq-qo’llardagi AV oqmalarini samarali aniqlashi mumkin.
- CT Angiogrammasi: Ushbu test qon tomirlarini ko’rish va qonning kapillyarlarni chetlab o’tishini aniqlash uchun kontrastli bo’yoqlardan foydalanadi.
- Magnit-rezonans angiografiya (MRA): MRIga o’xshab, bu test magnit maydon va radio to’lqinlaridan foydalanib, qon tomirlarining tasvirlarini yaratadi, normal oqim buzilgan joylarni ta’kidlaydi.
Davolash imkoniyatlari
Arteriovenoz oqmani davolash usuli uning hajmiga va uni keltirib chiqaradigan alomatlarga bog’liq:
Monitoring
Kichik, asemptomatik AV oqmalari uchun muntazam monitoring etarli bo’lishi mumkin. Ba’zilar hatto o’z-o’zidan hal bo’lishi mumkin.
Jarrohliksiz muolajalar
- Ultratovush tekshiruvi ostida siqish: kirish mumkin bo’lgan AV oqmalari uchun ultratovush bilan boshqariladigan kompressiya qon oqimini g’ayritabiiy ulanishga samarali tarzda to’sib qo’yishi mumkin va bu uning davolanishiga imkon beradi.
- Kateterga asoslangan protseduralar: Ushbu minimal invaziv usul qon oqimini oqmadan uzoqroqqa yo’naltirish uchun kateterni o’rnatishni o’z ichiga oladi. Ko’pgina bemorlar o’sha kuni uyga qaytib, tezda normal faoliyatni davom ettirishlari mumkin.
Jarrohlik aralashuvi
Agar AV oqma katta bo’lsa yoki jiddiy sog’liq muammolariga sabab bo’lsa, jarrohlik aralashuvi zarur bo’lishi mumkin. Maxsus jarrohlik usuli oqma hajmi va joylashishiga bog’liq bo’lib, zararlangan tomirlarni ta’mirlash yoki olib tashlashni o’z ichiga olishi mumkin.
Murakkabliklar
Agar davolanmasa, AV oqmalari jiddiy asoratlarga olib kelishi mumkin, masalan:
- Yurak etishmovchiligi: qon oqimining ko’payishi yurakni zo’riqishi mumkin, bu esa vaqt o’tishi bilan disfunktsiyaga olib keladi.
- Qon pıhtıları: Fistulalar pıhtı shakllanishiga yordam beradi, chuqur tomir trombozi (DVT) yoki o’pka emboliyasi xavfini oshiradi.
- Oyoq og’rig’i: qon oqimining etarli emasligi klaudikatsiyaga yoki mashg’ulot paytida oyoqlarda og’riqlarga olib kelishi mumkin.
- Ichki qon ketish: ovqat hazm qilish traktida joylashgan AV oqmalari oshqozon-ichakdan qon ketishiga olib kelishi mumkin, bu potentsial jiddiy holat.