Chuqur tomir trombozi nima?

Chuqur tomir trombozi (DVT) tananing bir yoki bir nechta chuqur tomirlarida, odatda oyoqlarda qon ivishi yoki tromb hosil bo’lishi bilan tavsiflangan holat. Bu holat sog’liq uchun jiddiy asoratlarni keltirib chiqarishi mumkin, shu jumladan, agar pıhtı chiqib ketsa va o’pkaga o’tsa, o’pka emboliyasi (PE) xavfi.

DVT belgilari

DVT turli alomatlar bilan namoyon bo’lishi mumkin, ammo ba’zi odamlar asemptomatik bo’lib qolishi mumkin. Umumiy belgilarga quyidagilar kiradi:

Oyoq shishishi: ko’pincha bir oyoqda seziladi.
Og’riq yoki kramp: Bu tez-tez buzoqda seziladi va og’riq sifatida namoyon bo’lishi mumkin.
Terining rangi o’zgarishi: ta’sirlangan hududlar terining ohangiga qarab o’zgarib turadigan qizil yoki binafsha ranglarni ko’rsatishi mumkin.
Issiqlik: Ta’sirlangan oyoq boshqa oyoqqa qaraganda issiqroq bo’lishi mumkin.

DVT sabablari

DVT, birinchi navbatda, normal qon oqimini yoki qon ivish jarayonini buzadigan har qanday narsadan kelib chiqadi. Asosiy omillarga quyidagilar kiradi:

Venoz shikastlanish: Jarrohlik yoki yallig’lanish jarohati pıhtı shakllanishiga olib kelishi mumkin.
Harakatsizlik: Uzoq vaqt davomida harakatsizlik, masalan, uzoq parvozlar, avtoulovlarda yurish yoki yotoqda dam olish, ayniqsa oyoqlarda qon aylanishining pasayishiga olib kelishi mumkin.

Xavf omillari

Bir qator omillar DVT rivojlanish xavfini oshirishi mumkin. Xavf omillari qancha ko’p bo’lsa, yuzaga kelish ehtimoli shunchalik yuqori bo’ladi:

Yosh: 60 yoshdan oshgan shaxslar yuqori xavf ostida, ammo DVT har qanday yoshda paydo bo’lishi mumkin.
Harakatning etishmasligi: sayohat yoki tibbiy sharoitda uzoq vaqt harakatsizlik qon oqimiga to’sqinlik qiladi.
Shikastlanish yoki jarrohlik: tomirlarning shikastlanishi pıhtı shakllanishini tezlashtirishi mumkin.
Homiladorlik: Homiladorlik davrida tos va oyoq bosimining oshishi tug’ruqdan keyingi olti haftagacha davom etishi mumkin bo’lgan pıhtılaşma xavfini oshiradi.
Gormonal omillar: tug’ilishni nazorat qilish tabletkalari va gormonlarni almashtirish terapiyasi qon ivish qobiliyatini oshirishi mumkin.
Semirib ketish: Ortiqcha vazn venoz bosimning oshishiga yordam beradi.
Chekish: Chekish qon oqimiga va ivish mexanizmlariga salbiy ta’sir ko’rsatishi mumkin.
Saraton: Ba’zi saraton kasalliklari, ba’zi saraton kasalliklari kabi qondagi ivish moddalarini oshiradi.
Yurak etishmovchiligi: Bu holat yurak funktsiyasi buzilganligi sababli ham DVT, ham o’pka emboliyasi xavfini oshiradi.
Yallig’lanishli ichak kasalligi: Kron kasalligi va yarali kolit kabi sharoitlar DVT sezgirligini oshiradi.
Genetik moyillik: Ba’zi odamlar DVT ehtimolini oshiradigan irsiy ivish kasalliklariga ega.

Ba’zida DVT aniqlanmaydigan venoz tromboemboliya (VTE) deb ataladigan xavf omillarisiz paydo bo’lishi mumkin.

Murakkabliklar

DVT bilan bog’liq eng muhim asoratlar o’pka emboliyasidir (PE). Bu hayot uchun xavfli holat qon oqimiga to’sqinlik qiladigan pıhtı o’pkaga o’tganda paydo bo’ladi. PE belgilariga quyidagilar kiradi:

To’satdan nafas qisilishi
Nafas olish yoki yo’talish paytida ko’krak og’rig’i
Tez nafas olish yoki yurak urishi
Bosh aylanishi yoki hushidan ketish
Yo’talayotgan qon

Yana bir potentsial asorat tomirlarning shikastlanishidan kelib chiqadigan postflebit sindromi bo’lib, og’riq, shishish va terining rangi o’zgarishi kabi surunkali alomatlarga olib keladi.

Diagnostika

DVT diagnostikasi to’liq fizik tekshiruvdan va bemorning tarixidan boshlanadi. Shifokorlar oyoqlarda shish, sezuvchanlik va terining o’zgarishini tekshiradilar. Klinik baholashga qarab, turli xil testlar o’tkazilishi mumkin:

D-dimer testi: Ushbu qon testi DVTni istisno qilishga yordam beradigan pıhtı shakllanishi bilan bog’liq protein mavjudligini o’lchaydi.
Dupleks ultratovush: DVT uchun standart ko’rish testi, bu noinvaziv protsedura qon oqimini ko’rish va pıhtıları aniqlash uchun tovush to’lqinlaridan foydalanadi.
Venografiya: invaziv bo’lsa-da, bu rentgen tekshiruvi tomirlarni aniqroq ko’rish uchun bo’yoq kiritishni o’z ichiga oladi, odatda boshqa testlar noaniq bo’lgan holatlar uchun ajratiladi.
MRI: Ushbu tasvirlash usuli qorin bo’shlig’i tomirlarida DVTni baholash uchun ishlatilishi mumkin.

Davolash

DVTni davolashning asosiy maqsadlari pıhtı o’sishining oldini olish, uning parchalanishiga yo’l qo’ymaslik va takrorlanish xavfini kamaytirishdir. Davolash variantlari quyidagilarni o’z ichiga olishi mumkin:

Turmush tarzini o’zgartirish: harakat va faollikni rag’batlantirish juda muhimdir.
Yordamchi paypoqlar: kompressorli kiyimlar oyoq shishishini kamaytirishga va qon aylanishini yaxshilashga yordam beradi.
Tibbiy aralashuvlar: Ba’zi hollarda qon quyqalarini qon oqimidan filtrlash uchun asboblardan foydalanish mumkin.

DVTni tushunish uning asoratlarini erta aniqlash va oldini olish uchun juda muhimdir. Agar siz DVTdan shubhalansangiz, darhol tibbiy yordamga murojaat qilishingiz kerak.

Oldini olish

DVT uchun profilaktika choralari sog’lom qon aylanishini ta’minlashga qaratilgan:

Harakatlanish: harakatni rag’batlantirish, ayniqsa operatsiyadan keyin yoki uzoq vaqt harakatsizlik paytida. Muntazam oyoq harakatlari qon oqimini saqlashga yordam beradi.
Sayohatda ehtiyot choralari: cho’zish va yurish uchun uzoq safarlarda tanaffus qiling. Uchish paytida vaqti-vaqti bilan turing yoki yuring.
Og’irlikni boshqarish: kun davomida kamida 30 daqiqa o’rtacha jismoniy faoliyatni maqsad qilib, parhez va muntazam mashqlar orqali sog’lom vaznni saqlang.
Chekishdan saqlaning: Chekishni tashlash DVT xavfini sezilarli darajada kamaytiradi.

Chuqur tomir trombozi